Selef ilik

Vehhâbiliği ayrı ve bağımsız bir
mezhep olarak takdim etmek yerine,
Selefiyye’nin bir takım aşırılıklar
eşliğinde Suudîlerin siyasal
himayesi altında yeniden sunumu
olarak anlamak bilimsel açıdan
daha gerçekçi ve doğru bir
değerlendirme olur.
anlaşılmasında, hem de Kur’an’da bulunmayan
ahkâmın üretilmesinde, Sünniliğin diğer akımı olan
Ehl-i Rey’in yaptığı gibi akli çözümlere (rey) iltifat
etmeyip kendilerini zayıf bile olsa sadece hadisler ve
sahabe sözleri ile sınırladıkları için Ehl-i Hadis adını
almışlar. İçtihadın temeli olan rey, mantıksal düşünme
yolları izlenerek yapılan akli bir faaliyetti. Hadis
taraftarları bu faaliyeti kişisel arzuları, yani hevâ ve
hevesi nasların önüne geçirme olarak anladılar ve
mesela bu reyci metodu izleyen Hanefi mezhebini
bir sapma olarak değerlendirdiler.
Selefiyye ise yeni bir isim sayılabilir. Bu ismin
ilk asırlarda bir mezhep ya da grup adı olarak
kullanımına nadiren rastlanmaktadır. Ehl-i
Hadis’in fıkhî sahada çoğunlukla İmam Ahmed
b. Hanbel’in usulünü izlediği için Hanbeliyye
olarak da anıldığını görmekteyiz.
İslam tarihindeki ilk Selefi akımlarla günümüz
Selefiliği arasında büyük farklılıklar var mı? Devamlılığın
sürdüğü ve kopuşların olduğu alanlar hangileri?
Ehl-i Hadis, Hz. Peygamber’in bir hadisinde
“en hayırlı nesiller” olarak tanıtılan Müslümanların
“ilk sâlih nesillerinin” (selef-i sâlihîn), yani sahâbe
ve tâbiînin anlayıp yaşadıkları şekilde İslamiyet’i
anlayıp yaşamayı hedeflediği için Selefiyye adıyla
isimlendirildi. Dolayısıyla “halef ”in, yani “daha
sonraki” nesillerin, güya Kur’an ve Sünnetten uzaklaşarak
“aklileşen” dini metotları, doğrudan naslara
başvurmak yerine bir takım itikadi ve fıkhi ekol
kurucularının fikirleri etrafında “mezhepleşen”
zihniyet kodları, hadislere dayalı zühd ve takva hayatını
yaşamak yerine “tarikat” öğretileriyle bütünleşen
dini hayatları, Selefiyye tarafından “bid’at ve
dalalet” olarak vasıflandı.
Bu nedenle Selefiyye ya da Ehl-i Hadis ta başından
beri kendisini Ehl-i Sünnet’in yegane temsilcisi
olarak görmüştür. El-Fırkatü’n-nâciye (kurtuluşa
eren topluluk), ehlü’l-istikâmet (doğru yolun mensupları)
veya et-tâifetü’l-mansûra (ilahi yardımı
haketmiş grup) isimlerini de aynı sebeplerle kendisine
uygun bulup kullanmıştır. Selefiyye’den olmayan
Hanefîler, Eş’arîler, Şiîler, tarikat sâliki sufîler
ve diğer Müslüman fırka ve akımların mensupları
ise ehl-i bid’at kapsamındadırlar, tebliğ ve da’vete
muhtaçtırlar Selefiliğe göre.
Bu özellikleriyle Ehl-i Hadis-Selefiyye hattı, İslam
düşüncesi içerisinde muhafazakar bir kanadı
temsil etti her zaman. Akıl karşıtı metinci literalizmi,
dar kalıplar içinde kalan fikri yapısı ve dışlayıcı
tavrı nedeniyle Ehl-i Rey’e kıyasla zaman içinde
fazla bir ilerleme kaydetmedi, geniş kitlelere hitap
edemedi. Ama şunu da kabul etmek gerekir ki
MART 2013 • SAYI 219 • PERSPEKTİF
29