Selef ilik

Akif Emre ile
Ortadoğu ve İslam
Coğrafyası Üzerine
» AHMET FARUK ÇAĞLAR
a_faruk@hotmail.fr
2010 yılının son günlerinde başlayan ve birçok
ülkeyi etkileyen Arap uyanışını (baharını) hakikaten
bir uyanış olarak nitelemek mümkün mü?
Yoksa bir uyandırılma mı söz konusuydu? Daha
açık ifade etmek gerekirse, bu değişim ya da değişim
talebi gerçekten Arapların kendilerinden mi
kaynaklandı, yoksa buna maruz mu kaldılar?
Her şeyden önce ifade etmeliyim ki, Arap uyanışı,
Arap baharı kavramsallaştırması oryantalist bir
ima içeriyor, yani burada şöyle bir oryantalist Batılı
bakış açısı var: Arap, Doğu, İslam durağandır, hareketsizdir;
despot yönetimler altındadır ve bu bizatihi
onların kültürlerinden kaynaklanır. Dolayısıyla bu
tanımlama şu tespiti peşisıra getiriyor: Araplar uyuyan/uyuşuk
yığınlardı ve birdenbire Ortadoğu’da
bir direnişe geçtiler. Bu uyanış kurgusu aslında bir
yanılsama ve bizatihi olup bitenleri belli kavramsal
çerçeveye sıkıştırıp tanımlayarak yönlendirme girişiminin
bir parçası. Araplar ilk defa isyan etmiyor,
ima edildiği gibi ilk defa uyanmış da değiller…
Arap kültüründe var mı bir isyan kültürü,
yani isyan etmişler midir sürekli?
Tarihe gitmeye gerek yok, yakın döneme bir gözatalım.
1980’den bu yana Tunus’ta, Cezair’de Arap
baharının başladığı hemen hemen tüm ülkelerde
büyük ayaklanmalar vardı ve bunlar hep kanla bastırıldı.
Hatta siyasal katılım imkanlarının kısıtlanmasına
rağmen insanlar temel taleplerini dile getirmenin
yollarını aradılar. Bu, zaman zaman şiddet içerse
de belli bir dinamizmin var olduğunu gösterir.
Eğer bir provakasyon aranacaksa şu sorulmalı;
daha önce kitlesel gösterileri kanla bastıran yönetimler
neden bu kez kanlı bir yönteme başvurmadılar?
Soru budur aslında. Hiçbir toplumsal olay
tek başına provokasyonla izah edilemez. Siyasi sonuçları
olan hiçbir olay da sebepsiz, kendiliğinden
olamaz. Dünyanın en kritik bölgesinde yer alan
bu ülkelerde bir toplumsal hareketlenme oluyorsa
dünya sistemine şekil veren, ağırlığını koyan güçler
de buraya müdahil olacaklar demektir. Diyelim
ki bunlar tamamen olağan, kendiliğinden oluşmuş
hareketlerdi... Böyle olduğunu varsaysak bile bölge
üzerinde hesapları olan güçler gelişmekte olan hareketleri
ya yönlendirir ya kontrol etmeye çalışır;
eğer işine gelmiyorsa engeller, engelleyemiyorsa
kontrol etmeye çalışır, yönlendirir.
MART 2013 • SAYI 219 • PERSPEKTİF
49