Selef ilik

Ayşe Şasa gerek sanatçı kişiliği gerekse
benzerine az rastlanır hareyle
hesaplaşmak ister, senelerce maruz bırakıldığı
filmlerinde işlemek ve büyük öfke duyduğu bu çevyat
hikayesiyle tanınmaya değer iletişimsizliğin acısını da beyazperde aracılığıyla dindirmeyi
umar. Bu vesileyle yavaş yavaş sinemacıların
güzide bir şahsiyet. 1941 yılında
İstanbul’da dünyaya gelen Türk ve solcu aydınların çevresine adım atan Ayşe Şasa’nın
sinemasının tanınmış senaristlerinden,
yazar Ayşe Şasa, içinde doğduğu ayrıcalıklı ney, Aziy Nesin, Atıf Yılmaz, Atilla Dorsay, Yaşar Ke-
yolu meslek hayatı boyunca Kemal Tahir, Yılmaz Gü-
dünyanın ve geniş imkanların keyfini sürmek yerine mal gibi Türk kültür hayatının tanınmış simalarıyla
daha altı-yedi yaşından itibaren çevresini gözlemlemeye
ve varlık hakkında sorular sormaya başlayan, Hacı Arif Bey ve Gramofon Avrat gibi filmlerin de
kesişir ve içlerinde Son Kuşlar, Ah Güzel İstanbul,
ömrünü kendi deyimiyle ‘‘truth’’, yani hakikat arayışına
vakfetmiş bir insandır. Henüz on altı yaşında Şişli Oldukça geniş yelpazeli fakat köksüz bir eğitime
bulunduğu birçok senaryoya imza atar.
La Paix Hastanesi’nin önünden geçerken “Hakikate tabi tutulduğunu belirten Ayşe Şasa görünüşte çok
vasıl olmama vesile olacaksa, yolumun bu hastaneden parlak bu eğitim sisteminin manevi bir temelden
geçmesine razıyım” diye geçirir içinden. Gerçekten yoksun olduğunu ve bunun da onu metafizik ve ahlaki
her türlü değeri yok sayan nihilizme sürükledi-
de sonu ‘‘hakikat’’e varan kutsal yolculuğunda Ayşe
Şasa’nın yolu bir hastane odasından geçecektir. ğini söyler. Ailesinin de dahil olduğu Batı taklitçisi
İçerisinde dünyaya geldiği elit zümrenin Tanzimat
döneminden kalan yabancı bakıcı çalıştırma ge-
ideolojiye yönelmişse de bir süre sonra solculuğun
burjuva sınıfına ve Batı kültürüne olan tepkisiyle Sol
leneğinin bir neticesi olarak ebeveynleri tarafından II. da bir çeşit Batıcılık olduğunu anlamasıyla yaşadığı
Dünya Savaşı sırasında Avrupa’dan göçmek zorunda buhran derinleşir. Daha sonra Kemal Tahir’in etkisiyle
yerli ve köklü gelenekle ilgilenmeye başlar, fakat
kalmış Yahudi, Katolik, Protestan ve Gregoryan dadılara
emanet edilir. Ailesinin sırf Avrupalı oldukları o dönem sahip olduğu materyalist ve marksist dünya
için idealize ettiği, fakat kaçıp geldikleri savaşın travmatize
etmiş olduğu bu mürebbiyelerden hem ruhi maza ve bunalıma sürüklediğini anlar. Ve nihayet bir
görüşüyle geleneğe bakmanın kendisini daha çok aç-
hem de fiziksel anlamda şiddet görerek büyür Şasa. gün şiddetli bir kriz geçirerek hastaneye kaldırılır ve
“Çocuklarınızı bize teslim edecek ve hiçbir şeye karışmayacaksınız”
diyerek kendilerini ağırdan satan mü-
şizofren tanısı konur. Doktorları kendisine bundan
kendisine dünyaca ünlü bir uzman tarafından atipik
rebbiyeler eğitimlerini üstlendikleri Türk çocuklarını sonra hayatını eskisi gibi sürdüremeyeceğini, hatta
Noel ve Paskalya gibi Hristiyan bayramlarında kiliseye
götürerek kendi geleneklerine uygun yetiştirmeye Bir gün eline Thomas Kuhn’un “Bilimsel Dev-
yazıp çizemeyeceğini söyler.
çalışırlar. Kızlarının ‘‘iyi bir Batılı’’ olarak yetişmesini rimlerin Yapısı” adlı kitabı geçen Şasa, bu kitap vesilesiyle
Batı biliminin ideolojik bir kurgudan ibaret
arzu eden ebeveynleri tarafından teslim edildiği bu
ecnebi dadıların Hristiyan ve Yahudi etkilerine maruz
kalan Ayşe Şasa hayatının ileriki dönemlerinde kalıplarına uymayan her şeyi reddeden tavrının ve
olduğuna ikna olur. Bilimin kendi kurallarına ve
ciddi bir kimlik bunalımı yaşar. Yalnız ve iletişimsiz bilimsellik adına sergilenen bu taassubun bütün
geçen bir çocukluk ve ilk gençliğin ruhunda açtığı manevi değerleri yok saydığını ve böylelikle insanın
derin yaralar onun yakasını uzun süre bırakmayacak mutluluğuna engel olduğunu anlar.
ve Şasa tam on sekiz sene devam edecek olan ağır bir Bu yeni bakış açısı Şasa için farklı bir düşünce iklimine
açılan ilk kapıdır, fakat hayatının asıl dönüm
psikolojik bunalım yaşayacaktır.
On iki yaşına geldiğinde mürebbiyelerden noktasını İbnü’l Arabi’nin “Füsusü’l-Hikem” adlı
kurtulmuş fakat bu defa da kendini bir Amerikan kitabıyla tanıştığı 1981 yılı teşkil eder. Şifayı modern
okulu olan Arnavutköy Kız Koleji’nde bulmuştur. tıpta değil İslamiyet’te bulduğunu söyleyen Şasa tasavvufla
tanıştıktan sonra Batı dünyasının böylesi bir
Amerikalı hocalarının talebiyle Kafka, Camus ve
Sartre’nin eserlerini okumaya başlayan Şasa, bu manevi tecrübeden yoksun olduğu için insanın ruhunu
da anlayamadığına kanaat getirir. Kendisinin
yıllarda Avrupalı yazarların kalemlerinden dökülen
nihilizm ve karamsarlıkla tanışır. Daha önceki
tecrübelerinin de etkisiyle, ailesinin onlardan ingilizce tercümesini sipariş ettiği ve onun İslam ta-
de anlam vermediği büyük bir istekle yurt dışından
biri gibi yetişmesini arzu ettiği Batılıların temelde savvufuna yönelmesinde muazzam bir rol oynayan
mutsuz insanlar olduğuna kanaat getirir.
Füsusü’l-Hikem adlı eser aynı zamanda 30 yaşından
Onu baleye, resme ve müziğe yöneltmek isteyen 48 yaşına varıncaya dek pençesinde kıvrandığı ağır
ailesine karşın onların hor gördüğü Türk sinemasına
atılmaya karar verir. Onsekiz yaşında sinemaya Onun hayatı, kendisinin de ifade ettiği gibi “hep
sinirsel rahatsızlığa da şifa olur.
atıldığında, doğup büyümüş olduğu “elit” zümreyi bir arayışın, hakikat arayışının özeti”dir.