EICHELBERGER

MEDYCYNA
obserwatorium gastrologiczne
Zaparcia
po lekach antydepresyjnych
Depresja czy dystymia (depresyjne
zaburzenie osobowości) szczęśliwie są
skutecznie leczone. Niestety efektem
ubocznym terapii mogą być uciążliwe zaparcia.
dr n. med. Krzysztof
Wojciechowski
Leki przeciwdepresyjne mają dość
skomplikowany mechanizm funkcjonowania,
ale ich główną rolą jest
zapobieganie spadkom poziomu
norepinefryny i serotoniny w mózgu.
Działanie leków zaczyna się dopiero po
wielu dniach, a wyraźna poprawa widoczna
jest zazwyczaj po 4-6 tygodniach. Niestety
ich działanie nie jest wystarczająco
precyzyjne (selektywne), przez co oddziałują
także na szereg innych przekaźników
układu nerwowego, a z tym wiąże się występowanie
objawów niepożądanych
podczas terapii antydepresyjnej.
UCIĄŻLIWE ZABURZENIA
Chorzy na depresję dość często zgłaszają
wiele dolegliwości ze strony przewodu
pokarmowego, takich jak: bóle brzucha,
zaparcia, biegunka, dyspepsja. Według
Hilila i wsp. [1] odsetek ten sięga 54% pacjentów
(w grupie kontrolnej dotyczyło
to 29% osób). Z tego powodu połowa
badanych zasięgała porady lekarskiej.
Występowanie objawów niepożądanych
ocenia się na nieco ponad 10% przypadków.
Głównie są one skutkiem komponenty
antycholinergicznej działania tych
leków. Przejawia się to suchością w jamie
ustnej, zaparciami, zaburzeniami snu,
zmniejszonym apatytem, a niekiedy zawrotami
głowy [2] .
PROPONOWANE LECZENIE
Oddziaływanie leków antydepresyjnych
na układ autonomiczny poddano analizie.
W czasie pierwszych kilkunastu dni
stosowania amitryptyliny wydzielanie
śliny było zmniejszone o 26%, ale z czasem
efekt ten ustępował [3] . Badano też liczbę
skurczów propulsywnych o wysokiej amplitudzie
mięśniówki jelita grubego, czyli
tych, które bezpośrednio odpowiadają
za przesuwanie zawartości jelita. Okazało
się, że u pacjentów stosujących amitryptylinę
była ona znacznie zmniejszona
w porównaniu ze zdrowymi osobami,
a spadek ten był nawet większy niż u osób
z ciężkimi idiopatycznymi zaparciami.
Zaburzenie to nie uległo poprawie nawet
po standardowym posiłku [4] .
Z badań wynika, że leczenie tych zaburzeń
powinno koncentrować się na doraźnym
stosowaniu leków o innym niż objętościowy
mechanizmie działania, czyli np.
lekach aktywnie stymulujących sploty
Najczęściej stosowane
leki antydepresyjne
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
– m.in. amitryptylina, doksepina, imipramina;
• leki czteropierścieniowe – mianseryna;
• leki hamujące selektywnie wychwyt serotoniny
(SSRI), np. fluwoksamina, fluoksetyna,
paroksetyna lub sertralina;
• względnie selektywne inhibitory wychwytu
zwrotnego noradrenaliny i serotoniny
(SNRI) – wenlafaksyna, duloksetyna,
milnacipra;
• selektywne inhibitory monoaminoksydazy
(MAO) – np. moklobemid;
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny
i dopaminy NDRI (bupropion);
• inhibitory wychwytu serotoniny blokujące
receptor 5HT2 (nefazodon, trazodon);
• antagoniści receptorów 5HT2, alfa2,
5HT3 (mirtazapina);
• sole litu;
• leki o innych mechanizmach działania
(tianeptyna).
nerwowe jelita pochodzenia naturalnego,
jak sennozydy lub lekach syntetycznych.
Ten wniosek potwierdza się w badaniach
na zwierzętach [4] – zaparcia powodowane
przez amitryptylinę u małp są na tyle
typowe, że postulowano nawet, aby stały
się modelem doświadczalnym [4] .
Piśmiennictwo:
1. Hillilä M.T., Hämäläinen J., Heikkinen M.E., Färkkilä M.A. „Gastrointestinal complaints among subjects with depressive symptoms in the general
population”. Aliment Pharmacol Ther. 2008 Sep 1;28(5):648-54. Epub 2008 Jun 28.
2. Liebowitz M.R., Manley A.L., Padmanabhan S.K., Ganguly R., Tummala R., Tourian K.A. „Efficacy, safety, and tolerability of desvenlafaxine 50 mg/day
and 100 mg/day in outpatients with major depressive disorder”. Curr Med Res Opin. 2008 Jul;24(7):1877-90. Epub 2008 May 27.
3. Warrington S.J., Turner P., Skrumsager B.K. „Cardiovascular (ECG and systolic time intervals) and anticholinergic effects of repeated doses
of femoxetine – a comparison with amitriptyline and placebo in healthy men”. Br J. Clin Pharmacol. 1989 Mar;27(3):343-51.
4. Leroi A.M., Lalaude O., Antonietti M., Touchais J.Y., Ducrotte P., Menard J.F., Denis P. „Prolonged stationary colonic motility recording in seven
patients with severe constipation secondary to antidepressants”. Neurogastroenterol Motil. 2000 Apr;12(2):149-54.
5. Tsusumi K., Kishimoto S., Koshitani O., Kohri H. „Amitriptyline-induced constipation in cynomolgus monkeys is beneficial for the evaluation of laxative
efficacy”. Biol Pharm Bull. 2000 May;23(5):657-9.
Fot. Indigo/AGE fotostock
28
Farmacja i ja Listopad 2008