HOŁOWCZYC
Lipiec - SierpieÅ 2007 - Farmacja i Ja
Lipiec - SierpieÅ 2007 - Farmacja i Ja
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
MEDYCYNA<br />
alfabet farmaceuty<br />
Z jak zaparzanie ziół<br />
Napary i odwary funkcjonują dziś w cieniu nowoczesnych<br />
postaci leku i najnowszych dokonań technologii farmaceutycznej.<br />
Pomimo to cieszą się niesłabnącą popularnością wśród<br />
pacjentów, niezależnie od wieku.<br />
Istnienie obu postaci leków uprawomocnił<br />
Galen, rzymski lekarz, który<br />
pierwszy wysnuł teorię o zależności<br />
siły działania leku od jego postaci. Okazało<br />
się, że tylko substancja lecznicza<br />
w postaci rozpuszczonej ulega wchłonięciu<br />
w organizmie. Zanim zaczęto stosować<br />
rozpuszczalniki bardziej wybiórcze,<br />
tj. etanol, pierwszym, najbardziej znanym<br />
była woda. Najpierw przy użyciu zimnej,<br />
a następnie gorącej wody wytrawiano<br />
surowce roślinne, aby wydobyć z nich<br />
składniki farmakologicznie czynne.<br />
W podręcznikach można znaleźć dokładny<br />
opis przygotowywania naparów i odwarów,<br />
najważniejsze substancje czynne<br />
w nich zawarte oraz główne działanie.<br />
WIELOCZYNNOŚCIOWE<br />
SPORZĄDZANIE<br />
Przygotowanie wyciągu wodnego z suszonych<br />
ziół przez potencjalnego pacjenta<br />
zwykle polega na zaparzeniu tradycyjnej<br />
Rozdrobnienie surowców<br />
do sporządzania naparów<br />
i odwarów<br />
Wielkość<br />
oczek sita<br />
(w mm)<br />
3,15<br />
1,6<br />
0,5<br />
• liście<br />
• kwiaty<br />
• zioła<br />
• korzenie<br />
• kłącza<br />
• kory<br />
Surowiec<br />
• owoce<br />
• nasiona<br />
• surowce alkaloidowe<br />
• surowce zaw. glikozydy<br />
kardenolidowe<br />
„ziołowej herbatki” (w postaci sypkiej<br />
lub zamkniętej w saszetce). Sporządzenie<br />
naparu lub odwaru przez farmaceutę<br />
w aptece wiąże się z daleko bardziej skomplikowanymi<br />
czynnościami.<br />
Po pierwsze – ważne jest, aby surowce<br />
roślinne były odpowiednio rozdrobnione<br />
(patrz: tabelka), dla optymalnego wyodrębnienia<br />
składnika czynnego podczas<br />
ich ekstrakcji.<br />
Po drugie – w celu przygotowania naparu<br />
odpowiednio rozdrobniony surowiec<br />
zalewa się w naczyniu gorącą wodą<br />
i utrzymuje na gorącej łaźni wodnej przez<br />
15 minut, a po zdjęciu z niej odstawia<br />
na kolejne 15 minut; aby uzyskać odwar,<br />
należy zalać go zimną wodą, a po umieszczeniu<br />
na łaźni wodnej o temperaturze<br />
nie niższej niż 90 0 C ogrzewa się przez<br />
30 minut. Napój podczas przygotowywania<br />
należy mieszać.<br />
dr n. farm.<br />
Katarzyna Żurowska<br />
Po trzecie – tak zaparzone zioła cedzi się<br />
przez odpowiedni materiał filtracyjny.<br />
WYMOGI STOSOWANIA<br />
Niegdyś napary i odwary sporządzano<br />
w warunkach domowych z niemal wszystkich<br />
roślin leczniczych. Przygotowywano<br />
je również z surowców zawierających substancje<br />
silnie działające – z naparstnicy<br />
czy konwalii. Dziś wiadomo, że leczenie<br />
wymaga precyzji dawkowania. W kuracjach<br />
typowo leczniczych stosuje się preparaty<br />
standaryzowane w postaci płynnej lub<br />
stałej, a tzw. herbatki ziołowe stanowią<br />
tylko terapię wspomagającą.<br />
Z powodu płynnego charakteru, napary<br />
i odwary wymagają szczególnej uwagi,<br />
mają bowiem małą stabilność. Środowisko<br />
wodne sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej,<br />
nawet przy zachowaniu odpowiedniej<br />
procedury postępowania. Napary i odwary<br />
można zabezpieczać przed popsuciem,<br />
dodając typowe substancje konserwujące,<br />
najczęściej mieszaninę hydroksybenzoesanu<br />
metylu oraz hydroksybenzoesanu<br />
propylu w stosunku 10:1. W warunkach<br />
domowych nie ma jednak możliwości<br />
przedłużenia trwałości tych preparatów,<br />
stąd przeznaczone są do wykorzystania<br />
ex tempore, czyli zaraz po sporządzeniu<br />
– jeszcze ciepłe lub po ostudzeniu. Nie<br />
wolno przechowywać ich dłużej niż do<br />
końca dnia, w którym zostały sporządzone.<br />
Wymóg ten wynika z troski o skuteczność<br />
kuracji prowadzonych z użyciem naparu<br />
lub odwaru. Jak wspomniano, bierze się<br />
pod uwagę obecność drobnoustrojów, dla<br />
których rozwoju wodne środowisko tych<br />
przetworów jest szczególnie sprzyjające.<br />
Oprócz tego zachodzące w nich reakcje<br />
hydrolizy powodują stopniowy rozkład<br />
substancji czynnych i w konsekwencji – obniżanie<br />
wartości terapeutycznej.<br />
Piśmiennictwo:<br />
1. Farmacja stosowana, Janicki S., Fiebig<br />
A., Sznitowska M. (red.). Wydawnictwo<br />
Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.<br />
24 Farmacja i ja Lipiec/Sierpień 2007
Change language