Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) yng Nghymru

Mae gan Lywodraeth Cymru bŵer hefyd o dan adran 140 o Ddeddf 2000 i drefnu i asesiad gael ei
gynnal o unrhyw berson o dan 25 oed os ymddengys bod ganddynt anawsterau dysgu ac os ydynt
yn cael, neu’n debygol o gael, addysg bellach neu addysg uwch neu hyfforddiant. Mae hyn yn gymwys
hyd yn oed os nad ydynt wedi cael datganiad o AAA a’r nod yw ei gwneud yn bosibl i asesiadau
gael eu cynnal mewn achosion lle y datblygodd anawsterau dysgu ychydig cyn neu ar ôl gadael yr
ysgol, neu os oedd ganddynt anawsterau dysgu nad arweiniodd at roi datganiad o AAA.
Ar hyn o bryd, mae Llywodraeth Cymru yn cyflawni ei dyletswyddau i asesu dysgwyr drwy gontract
gyda Gyrfa Cymru. Mae asesiad gan Gyrfa Cymru yn arwain at adroddiad sy’n nodi anghenion addysgol
a hyfforddiant unigolyn, yr addysg neu’r hyfforddiant ôl-16 sydd ei angen i ddiwallu’r anghenion hynny
a’r ddarpariaeth sydd ei hangen.
Os gellir diwallu AAD dysgwr mewn sefydliad prif ffrwd, y sefydliad addysg bellach sy'n talu'r costau
hyn fel rhan o'i gyllideb gyffredinol. Cyn 2015-16, roeddent hefyd yn gallu gwneud cais i Lywodraeth
Cymru am gyllid atodol neu eithriadol i dalu unrhyw gostau ychwanegol a fyddai'n cael eu hysgwyddo
i ddiwallu anghenion cymhleth, ond yna trosglwyddwyd y gyllideb hon i'r dyraniadau i sefydliadau
addysg bellach o dan y fframwaith cyllido a chynllunio ôl-16 newydd. Pan fo angen llety preswyl neu
arbenigol ar ddysgwr, mae Gyrfa Cymru yn paratoi ac yn cyflwyno cais unigol i Lywodraeth Cymru,
sydd wedyn yn gwneud penderfyniad ynghylch ariannu, gan gynnwys unrhyw negodi ar gyfer cyllido
ar y cyd gydag awdurdodau lleol a/neu fyrddau iechyd.
Mae trefniadau ar gyfer AAD/ADY dysgwyr ôl-16 yn bwnc cymhleth sydd wedi cael ei adolygu gryn
dipyn yn ei rinwedd ei hun. Trafodir hyn yn nes ymlaen ym mhennod 6 o’r papur hwn.
Darpariaeth raddedig ar gyfer AAA
Mae’r Cod yn annog dull gweithredu graddedig er mwyn helpu plant ag AAA, gan gwmpasu nifer o
strategaethau ac ymyriadau. Mae’r Cod yn nodi bod y dull gweithredu hwn yn cydnabod bod
continwwm o AAA ac y dylai ysgolion wneud defnydd llawn o’r adnoddau ystafell ddosbarth ac
adnoddau’r ysgol sydd ar gael cyn troi at adnoddau allanol a/neu fwy o arbenigedd.
Mae’r Cod yn pwysleisio ‘na ellir gorbwysleisio pwysigrwydd canfod ac asesu anghenion addysgol
arbennig a darparu ar eu cyfer cyn gynted ag y bo modd’, gan nodi ‘po gynharaf y gweithredir,
mwyaf tebygol y mae’r plentyn o allu ymateb’.
Ceir penodau ar wahân yn y Cod ar ganfod, asesu a darparu ar gyfer AAA ym mhob un o'r sectorau
blynyddoedd cynnar, cynradd ac uwchradd. Mae’r wybodaeth a roddir isod yn crynhoi’r canllawiau
mewn perthynas ag ysgolion cynradd (pennod 5 o’r Cod). Fodd bynnag, mae'r canllawiau yn fras yr un
fath ag ar gyfer y blynyddoedd cynnar (pennod 4) ac ysgolion uwchradd (pennod 6).
Mae paragraff 5.39 yn disgrifio dechrau’r broses o nodi y gall fod gan blentyn AAA:
6
Dylai system ysgol ar gyfer arsylwi ar gynnydd plant unigol a’i asesu roi gwybodaeth
am feysydd lle nad yw plentyn yn gwneud cynnydd boddhaol er bod yr arddull
addysgu wedi’i wahaniaethu. Yn ogystal ag arsylwi fel hyn, dylid defnyddio
gwybodaeth a gasglwyd dros amser am gryfderau a gwendidau plentyn unigol. Gyda’r
dystiolaeth hon, gall athrawon dosbarth ddod i deimlo nad yw'r strategaethau y maent
yn eu defnyddio gyda'r plentyn ar y pryd yn peri i’r ddysgu mor effeithiol ag sy’n
bosibl. O dan yr amgylchiadau hyn, bydd angen iddynt ymgynghori â'r Cydlynydd AAA i
ystyried beth arall y gellid ei wneud. Y man cychwyn bob amser fydd adolygu'r
strategaethau sy’n cael eu defnyddio ar y pryd ac ystyried sut y gellid datblygu'r rhain.
Gallai’r adolygiad arwain i’r casgliad bod angen ar y disgybl angen help y tu hwnt i’r