Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) yng Nghymru

Mae paragraff 5.56 yn disgrifio’r sail dros Gweithredu gan yr Ysgol a Mwy, sef bod y plentyn, er iddo
gael rhaglen unigol a/neu gefnogaeth ddwys yn ystod cyfnod Gweithredu gan yr Ysgol:
yn parhau i wneud fawr ddim cynnydd, neu ddim o gwbl, mewn meysydd penodol dros gyfnod hir;
yn parhau i weithio ar lefelau Cwricwlwm Cenedlaethol sy’n sylweddol is na’r lefel a ddisgwylir gan
blant o oedran tebyg;
yn parhau i gael anhawster i ddatblygu sgiliau llythrennedd a rhifedd;
yn cael anawsterau emosiynol neu ymddygiadol sy’n amharu’n sylweddol ac yn rheolaidd ar addysg
y plentyn ei hun neu addysg grŵp y dosbarth, er bod ganddo ei raglen rheoli ymddygiad ei hun;
ag anghenion synhwyraidd neu gorfforol, a bod arno angen cyfarpar arbenigol ychwanegol neu
gyngor neu ymweliadau rheolaidd gan wasanaeth arbenigol;
yn cael anawsterau cyfathrebu neu ryngweithio parhaus sy’n amharu ar ddatblygiad perthnasoedd
cymdeithasol ac yn rhwystr sylweddol rhag dysgu.
Gall yr awdurdod lleol, yn ogystal ag asiantaethau allanol, ddarparu gwasanaethau, gan gynnwys
cyngor ar Gynlluniau Addysg Unigol newydd â thargedau a strategaethau newydd, asesiadau mwy
arbenigol a chyngor ar strategaethau neu ddeunyddiau arbenigol newydd. Er eu bod yn cael eu
datblygu gyda chymorth arbenigwyr allanol, dylai strategaethau fel arfer gael eu rhoi ar waith yn yr
ystafell ddosbarth arferol hyd y gellir a’r athro ystafell ddosbarth ddylai barhau i fod yn gyfrifol am
eu rhoi ar waith.
Asesiadau a datganiadau statudol
Os nad yw Gweithredu gan yr Ysgol na Gweithredu gan yr Ysgol a Mwy wedi arwain at welliant digonol,
neu os yw’n amlwg yn syth bod anghenion dysgwr yn ddigon difrifol, gall yr awdurdod lleol gynnal
asesiad statudol. Gall hyn yn ei dro beri i’r awdurdod lleol roi datganiad am AAA y plentyn.
Arwyddocâd datganiadau yw bod yr awdurdod lleol yn dod yn gyfrifol yn gyfreithiol am wneud
darpariaeth i ddiwallu anghenion a nodwyd. Mae dyletswydd arno o dan adran 324 o Ddeddf Addysg
1996 i drefnu’r ddarpariaeth addysgol arbennig yn natganiad plentyn. Mae geiriad y Cod pan gafodd ei
baratoi ar ddechrau’r degawd diwethaf yn dangos disgwyliad y caiff datganiadau eu rhoi yn niffyg
popeth arall neu yn yr achosion mwyaf difrifol.
Ar gyfer y mwyafrif helaeth o blant, bydd eu sefydliad prif ffrwd yn diwallu eu holl
anghenion addysgol arbennig. (…) Bydd gan leiafrif bach iawn o blant AAA mor
ddwys neu gymhleth fel y bydd gofyn i’r [awdurdod lleol] bennu a threfnu’r
ddarpariaeth addysgol arbennig sy’n angenrheidiol ar gyfer eu hanawsterau dysgu.
(para 1.2) [fy mhwyslais i]
Fodd bynnag, mae rhieni wedi tueddu i gredu mai datganiadau yw’r ffordd orau o sicrhau ymyriadau
i’w plentyn, gan gael tawelwch meddwl fwy na thebyg gan y sicrwydd cyfreithiol a roddant y caiff
darpariaeth ei gwneud. Gellir dadlau bod hyn wedi peri i’r system o ddatganiadau ddod yn
wrthwynebol ac yn hirfaith rhwng awdurdod lleol a rhiant. Yn wir, cydnabu'r Gweinidog Addysg a
Sgiliau blaenorol, Huw Lewis, y farn bod y system wedi dod ‘yn gymhleth, yn ddyrys ac yn
wrthwynebol’. 8 Dyna un o’r rhesymau pam mae Llywodraeth Cymru yn cynnig cyflwyno system
8
Llywodraeth Cymru, Cynigion deddfwriaethol ar gyfer anghenion dysgu ychwanegol, Rhagair Gweinidogol (Huw
Lewis, y Gweinidog Addysg a Sgiliau), Mai 2014, t2
8