nalgures • tomo iv • año 2007 1 - Asociación Cultural de Estudios ...

Juan J. Burgoa
Segundo a información fornecida polo xornal A Nosa Terra do día 30 dese mesmo mes, o
consello local das Irmandades da Fala quedou formado polo médico coruñés afincado en
Ferrol Xaime Quintanilla como conselleiro primeiro, o mestre Xoán García Niebla como
conselleiro segundo, o traballador da Maestranza e autor teatral Euxenio Charlón Arias como
secretario contador e o médico e poeta Francisco Cabo Pastor como tesoureiro.
As Irmandades da Fala de Ferrol pronto contaron cunha sede propia no entón número 32 da
rúa Real, comezando a publicar desde decembro de 1917 un boletín que levaba o nome de
Galicia. Boletín Rexionalista. Entre os primeiros membros e propagandistas das Irmandades
estiveron coñecidos personaxes do mundo cultural e social de Ferrol, entre outros Rodrigo
Sanz, Seoane Pampín, Emiliano Balás, Manuel Comellas, Cayetano Vaello, García Lorenzo,
Amor Soto, Camilo Díaz Baliño, García Pereira, Emilio Bidegaín e Manuel Sánchez Hermida,
varios deles ligados ao citado Toxos e Froles.
O ano 1921, no seo das Irmandades da Fala de Ferrol, tivo lugar a fundación da editorial
Céltiga, dedicada de xeito exclusivo á publicación de obras na lingua galega. O consello de
administración da mesma presidíalo Xaime Quintanilla, figurando Manuel Morgado como
administrador, Fiz Álvarez do Castelo como secretario e sendo nomeado xerente da editorial
Ramón Vilar Ponte, que entón dirixía en Ferrol o xornal El Correo Gallego. O fundador da
editorial, Xaime Quintanilla, desenvolveu un extenso labor xornalístico e teatral, como director,
autor dramático e actor, dirixindo o cadro de declamación do coro local Toxos e
Flores e colaborando coa gran maioría das asociacións culturais de Ferrol.
A editorial Céltiga contaba tamén cunha ampla nómina de redactores e colaboradores entre
os que figuraban, ademais dos autores que publicaron as súas obras na mesma, outras persoas
coñecidas como Roberto Blanco Torres, Paz Andrade, Vicente Risco, Ramón Cabanillas,
Victoriano Taibo, Losada Diéguez, e os ferroláns Pedro Fraga de Porto e Manuel Fernández
Barreiro, sendo moi importante o apoio económico deste último, comerciante do barrio da
Madalena, para o desenvolvemento da editorial.
Na curta vida que tivo a editorial Céltiga, desde o ano 1921 no que saíu a primeira obra ata
o ano 1923, coa chegada da Dictadura de Primo de Rivera, publicáronse un total de 16
títulos, todos eles editados na imprenta e tipografía ferrolá El Correo Gallego, sita na rúa
Real número 139-141. A editorial comezou a súa andaina publicando tres obras de teatro:
Alén de Xaime Quintanilla, Mal de moitos e Trato a cegas de Charlón e Hermida, e Trebón
de Armando Cotarelo. Tratábase dunhas publicacións que tiñan un formato de 19x13´5 centímetros
e uns prezos que oscilaban entre 1´50 e 2 pesetas.
O primeiro traballo editado por Céltiga o ano 1921 foi a titulada Alén, comedia dramática
nun acto e tres cadros, obra de Xaime Quintanilla Martínez (1898-1936), cualificada de
«exótica» no seu tempo e que nunca chegaría a representarse. Ilustrada por Álvaro Cebreiro
e dedicada a Vicente Risco, tratábase dun orixinal ensaio de teatro poético e intimista que ten
por escenario a cidade de Nova York, no que os personaxes aparecen envoltos por unha
38 NALGURES • TOMO IV • AÑO 2007