BERRIA, 2011-03-13 - datu-basea21

2011ko martxoaren 13a • EgituraAbeltzaintza 2750 urtezesneabanatzenKaiku kooperatiban gaur egundauden abeltzainen proiektuarenjatorria, bilakaera eta historia jasodute argitalpen batean.Ivan SantamariaMende erdi bat joanda abeltzain taldebatzuk bildu etaesnea saltzekolehen kooperatibakeratu zituztenetik. Proiektuhoriek ibilbide bat baino gehiagoizan zituzten, baina bateratzea iahasieratik egon zen sustatzaileengogoan. 2009. urtean Kaiku lehengraduko kooperatiba bihurtzeaerabaki zuten Gurelesak etaCopelechek. Historia luze horrenazken urratsa izan da.Lehen kooperatiben sorreratikKaiku martxan jarri arte egindakoibilbidea liburu batean bildudu Miguel Reyk, eta azken asteotanhainbat hiritan eta herritanari dira aurkezten. Hasiera zehatzaduten ekimenak dira: 1952.urtean, 25.000 biztanle bainogehiago zituzten udalerrietanesne zentral bat paratzea erabakizen. Horiek kudeatzeko baimenalortzeko asmoz, lehen abeltzainkooperatibak sortu ziren Bizkaian(Beyena), Gipuzkoan(Gurelesa) eta Nafarroan (Copeleche).«Garai oso gogorrak ziren.Ekoizleek proiektu horren aldeegin izana oso jarrera ausartairuditzen zait», esan du Reyk.Ordura arteko sistema errotikaldatu zuten esne zentralek. Orohar, abeltzainek esnea etxez etxesaltzen zuten, edo asteroko merkatuetan.Kooperatiben bidez,bazkideen produkzioa baserrizbaserri biltzen hasi zen. «Errentagarriaez zitzaielako, besteinork jaso nahi ez zuen tokietanbiltzen hasi zen esnea», nabarmendudu Alfredo MontoyaNekazari Kooperatiben Federaziokopresidenteak.Kooperatibak industrien jabeegin, eta esnea merkaturatzenhasi ziren, baina aldaketa ez zenpolemikarik gabe igaro. «Donostianmanifestazio jendetsua eginzen 1960an, Esnea bai, Gurelesa ezlemapean», idatzita utzi du JoxeUrrestarazu egungo Kaiku kooperatibakopresidenteak, liburuarenatarikoan. Kooperatibakobazkide bihurtzeko behar zutendirua lortzeko — 25.000 pezeta,orduan — arazoak ere izan zituztenbaserritar askok, baserriandirurik ez, eta finantza erakundeekmaileguak ukatzen zizkietelako.Ahal zuten neurrian, egoerabatzuei buelta ematen ahaleginduziren kooperatibak. Esaterako,landa eremuko aurrezkiakbaserrira bideratu ahal izatekokutxa sortu zuten Bizkaian, gauregungo Ipar Kutxaren erroa izangozena. «Aurrezkia industriaraeta hiri garapenera bideratzenzen ia osorik. Kooperatibek beharhori ikusi, eta ez ziren kexa hutseangeratu; irtenbidea bilatu etafinantza erakundea sortu zuten»,Reyren hitzetan.Beste ekimen batzuk ere kontatzenditu liburuak. Esaterako,Gipuzkoa kalitatezko behieninportazioan aitzindaria izanzen, abelgorrien saneamenduahobetzeko helburuarekin. Liburuarenegilearen irudiko, «esnekooperatibak garapen eragile osogarrantzitsuak ziren sektore osoarentzat».Esnea jasotzeko aretoa, Gurelesak Donostiako Igara auzoan zuen zentralean. KAIKUPartaideakArabaBizkaiaGipuzkoaNafarroaBurgosErrioxaGuztiraITURRIA: KAIKU KOOPERATIBAAbeltzainak46Sektoreko %7169 37226 97106 4216 -3 -466 61Esne ekoizpena 171,6 milioi litroEkoizpena eguneko 468.493 litroFakturazioa 2010 59 milioi euroEuropa ate jokaAro berri bati hasiera emangozion aldaketa ez zen borondatezkoaizan, behartuta baizik. 1986.urtean Europako Ekonomia Erkidegoansartu ziren Hego EuskalHerriko lau herrialdeak. Esnegintzanberebiziko garrantziaizan zuen momentu horrek, eraldaketasakona eragin zuelako.Kuota sistema indarrean sartuzen, gehienezko produkzioa kontsumoarenazpitik nabarmenutziko zuena. Halaber, baserritarrariesnearen truke ordaindu beharrekogutxieneko prezioa desagertuzen.Lehen aldiz, gainera, merkatukolehiari ateak parez pare zabalduzitzaizkion. Mugak erabatireki ziren, eta Europan ekoiztenziren esne soberakinak Hegoaldeansartzeko eta saltzeko trabaguztiak desagertu ziren. Esnezentralak indartzeko inbertsioakezinbestekoak ziren kooperatibengeroarentzat. «Geure industriaridimentsio berria ematekoParte-hartutako enpresakIparlat %41Eroski, Erkoreka…Kaiku Corp.2570MercadonaKaiku Corporacion %14proiektua saihestu ezin dezakegungertakari historiko batzuenondorio zuzena da», esan zienCopelecheko garaiko presidenteak,Juan Makaiak, bazkideei.Urteak behar izan ziren sektoreamoldatzeko, harrezkeroamaierarik izan ez duen prozesubaten barruan. 1992. urtean industriaaktiboak Iparlaten biltzeaUrnietako sutea eta etorkizunerabegirako beste erronkakDAbenduan su hartu zuen Iparlatek Urnietan (Gipuzkoa)duen Esnelat lantokiak. Laster irekitzea espero bazenere, hamar hilabeterako erregulazio dosierra indarrean jarri duenpresak 179 langilerentzat. Esnea kaxetan sartzeaz arduratzenden enpresa da. Suteak beste istripu larrigo bat gogoraekarri zuen: 1977an sei lagun hil ziren, eta beste asko zaurituBeyenak Bilbon zuen lantegian izandako ezbeharrean. Egun,sektoreak ere nabaritzen du gainbehera ekonomikoa, etaerronkak ez zaizkio falta. Besteak beste, Frantziako Lactadiskonpainiak Puleva erosi izanaren ondorioez ohartarazi du JoxeUrrestarazu Kaiku kooperatibako presidenteak: «Orain banaketaeta ekoizpena frantziarren esku geratuko dira».5iruditzen zait esneekoizleek kooperatibenalde egin izana»«Kaikuk etorkizunadauka; sustrai batzukdauzka, eta egunez egunegindako lan jarraitua»MIGUEL REYKaiku kooperatibari buruzko liburuaren egileaerabaki zuten kooperatibek. Garaigogorrak izan ziren. BilbonBeyenak zuen esne zentrala itxizen, eta aurretik Gasteizko Zaramagaauzoan zegoena ere desagertuzen.Jauzi horiek Joxe Larreak gidatuzituen Iparlatetik. Esne kooperatibenbilakaeran pertsona era-‘‘ Oso jarrera ausartabakigarria izan zen Larrea, etahari buruzko atala ere jasotzen duliburuak, Xabier Agirre Elorzakidatzita. «Larrea baserri bateanjaio eta hil zen; haren nortasunasektorearekin bat dator goitik behera»,zehaztu du Miguel Reyk.«Barne kohesioari eusten jakinzuen, baita beste pertsona eta elkarteekinere».Kaiku kooperatiba bi enpresarenpartaide da gaur egun. Esnesalerosketa bideratzeko, Iparlatekojabetzaren %40 pasatxo du, eta2004. urtean sortutako Kaiku Corporacionekoakzioduna ere bada,esnekien sektorean produktu berriakbultzatzeko ardura duen enpresa.Etorkizunera begirako proiektuada liburuaren azpititulua.Egileak ez du zalantzarik. «50urte baino gehiago ez dira eguneroospatzen. Hor sustrai batzukdaude, eta egunez egun egindakolan jarraitua».