hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu
hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu
hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
104<br />
Deba ibarreko euskara<br />
hedatuta daudenak. Oraintsuagokoak dira, aldiz, -tikan eta -gatikan, batez ere Gipuzkoa<br />
gehienean —Goierrin ez bestean— eta Nafarroako ipar-mendebalean —gehienbat<br />
Bortzirietan, Malerrekan eta Bertizaranan— indartu direnak. Azken horiexek dira hizkerak<br />
sailkatzeko egokiak. Zaharrak diren -ti,-gati eta Euskal Herri osora zabaldu diren -tik,<br />
-gatik ez dira esanguratsuak. Aldiz, Gipuzkoa aldean indartu diren -tikan eta -gatikan<br />
Deba ibarreko alderdi batera iritsi izanak, alderdi hori euskara giputzari begira dagoela<br />
salatzen du ozen eta garden.<br />
Hona <strong>hemen</strong> beste adibide bat. NOR saileko 2. pertsona pluralean ere hiru aukera<br />
daude Deba ibarrean: a) zuek zara, b) zuek zar(i)e, eta c) zuek zarete.<br />
Arkaismoa da zuek zara, Deba ibarreko erdiguneko adin handiko zenbait hiztunen<br />
ahotan oraindik ere noizean behin entzun daitekeena (Eibarko adibideak, esate baterako,<br />
in Sarasua, Agirrebeña & Zenarruzabeitia 2005: 269). Berrikuntza da, berez, zuek<br />
zar(i)e, baina oso aspaldikoa, gaur egun arkaismotzat jo dezakeguna: Zuberoan,<br />
Erronkarin, Zaraitzun, Bizkaian, Nafarroako Sakanan eta Deba ibar gehienean gorde da.<br />
Berriagoa da zuek zarete, Euskal Herriko erdigunean indartu eta Lapurdin, Nafarroa<br />
Beherean, Nafarroa gehienean eta Gipuzkoa gehienean hedatu dena, eta Deba ibarreko<br />
alderdi batera ere iritsi dena. Horixe da dialektologiaren aldetik esanguratsua: Deba ibarreko<br />
alderdi hori Gipuzkoara begira eta Gipuzkoari lotuta dagoela argiro salatzen<br />
duena.<br />
Esan dezadan, horren harira, arkaismoak eta berrikuntzak ez direla batere kontuan<br />
hartu 1980az gero egin den euskal dialektologian. 1983an plazaratutako Euskal dialektologiaren<br />
hastapenak saioa izan zen aro berriaren abiaburua, eta berrikuntza / arkaismo<br />
bereizketa guztiz alboratu zen edo, zehatzago esateko, ez ziren horren esanguraz ohartu<br />
ere egin 2 .<br />
2 Onura txikia ekarri zion liburu horrek euskal dialektologiari, eta halaxe esan zuen Joseba Lakarrak ere (1986:<br />
673) aspaldi: “Oso liburu eskasa, bestalde, Gabilondoren erronkarierari buruzko atala salbu”. Erronkarieraren<br />
atalarekin batera, zuberotarrarena ere “salbu” jarriko nuke nik, baina gainerakoan bat nator Lakarrarekin.<br />
Arkaismoak eta berrikuntzak ez bereizteaz gainera, multzo berean sartu ziren arauak, aldaerak eta bitxikeriak,<br />
arau emankorrak nahiz arau ihartuak. Anabasaren adibide gardena da euskara giputzaren egitura fonologikoaren<br />
aurkezpena (Txillardegi & Aurrekoetxea 1983: 124-141). Horretaz guztiaz gainera, bere hartan onartu<br />
ziren Bonapartek erabilitako irizpideak eta hark egindako euskalki sailkapena, nahiz eta mendebete baino<br />
lehenagokoak izan.
Change language