hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu

Soziolinguistika
laiotz, argal, astun, bezero, ganora, igarri, jaramon, papar, peto, txukun… Eremu urriagokoak
izan arren, anabasa, begitandu, biao, zamau ere lagungarri gerta daitezke. Edozein
euskaldunek erabil ditzake hitz horiek, Deba ibarreko edozein hiztunek erabil ditzakeen
bezala beste alderdi batzuetako aholku, elebitasun, jauzi, maiztasun, nekazaritza, opor,
zinegotzi gisakoak.
Deba ibarreko bizimodua burdinari lotuta egon denez, hitz bereziak asmatu dira.
Juan San Martinek (1958, 1958b, 1959) jaso zituen, esate baterako, Eibarkoak, eta
badira bertan edozein euskaldunek erabil ditzakeenak: barauts ‘broca’, barauts etxe
‘porta-brocas’, lokan ipini ‘poner en punto muerto’, maratila ‘destornillador’…
Ondorengo zerrendan aurkeztuko diren hitzak eremu zabalekoak dira. Euskara batu
orokorrean badira, sarritan, horiek baino egokiagoak, baina, jakina, Deba ibarreko batuetan
aintzakotzat hartu beharrekoak dira. Ondo legoke, beraz, gainerako euskaldunek ere
horien berri izatea. Erabiltzen ez badituzte ere, behinik behin ezagutzea. Hona hemen
zein diren:
a-: abade (eta apaiza), abarketa / apreta ‘espartina’, aditu ‘ulertu’, adur ‘lerdea’, ahalegindu
‘saiatu’, aita ponteko eta ama ponteko / aita besoetako eta ama besoetako ‘aitabitxi /
amabitxi’, aitita eta amama / aitajaun eta amandre / aitona eta amona, albo (eta aldamena),
aldats (eta aldapa), amaitu (eta bukatu), amatatu (eta itzali), andra ‘emaztea’, aratoste
‘inauteria’, ardi (eta arkakusoa), ardura‘axola’, arineketa‘lasterka’, armozu‘gosaria’, artazi (eta
guraizea), astiro (eta poliki), atzamar / atzapar / behatz ‘hatza’, atzena (eta azkena), aurrena
(eta lehena), azoka (eta merkatua)…
b-: baba ‘indaba’, bailara (eta ibarra), baino ‘baizik’, batu (eta batzarra) ‘bildu, bilera’,
behar (eta behargin) (eta lana, langilea), bekar (eta makarra), bekoki ‘kopeta’, berakatz (eta
baratxuria), berba (eta berbeta) (eta hitza, hizketa), bider (eta aldiz), bits ‘aparra’, buzkantz
‘odolkia’...
e-: edozenbat (eta asko), ei (eta omen), enparauak (eta besteak, gainerakoak), eragin
‘arazi’, erdu (eta zatoz), eroan (eta eraman), erpe (eta atzaparra), esate baterako ‘adibidez’,
eseki (eta zintzilikatu), eskeko (eta eskalea), eskuminak (eta goraintziak), esnatu
(eta itzartu)…
199