hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu

80
Deba ibarreko euskara
Atzizkiaren antzinatasunaren erakusle, berriz, Esteban Garibaik XVI. mendean bildutako
esaera aldatuko dut hona: nok bere gogoaz esaginen (beraz, esaginen ‘etxeginen’).
(15) Debagoienean bizirik daude -dui / -doi aldaera zaharrak (orokorra -di). Aramaion -doi
erabiltzen da, eta bertakoak dira adibideak (Ormaetxea 2002: 76): arbolaroi ‘arboladi,
zuhaizti’, arestoi / agestoi ‘harizti’, arteroi ‘artadi’, gastañoi ‘gaztainadi’, intxaurdoi ‘intxausti’,
leixardoi‘lizardi’, maastoi‘mahasti’, pagaroi‘pagadi’, piñudoi‘pinudi’, urkidoi‘urkidi’, urresdoi
‘hurrizti’…
GARATU GABEKO ARAUAK
Bizkaian -to atzizkia erantsi ohi zaie adberbio gutxi batzuei: ederto, polito, txarto,
zatarto… Leintzen, Aramaion eta Deba ibarreko erdiguneko hizkera batzuetan ere bada,
baina ia beti -ki atzizkia lehiakide duela. Aldiz, Antzuolan, Bergaran, Oñatin eta
Debabarrenean -ki da nagusi: edarki, gaizki, galanki, poliki, txarki eta zatarki jaso zituen,
esate baterako, Jone Larrañagak (1998) Antzuolan. Baina horiekin batera, zihezto ‘zehazki’
ere bildu zuen —baita Kandido Izagirrek (1970) ere Oñatin—, eta horrek -to atzizkiak
antzina zeukan indar eta hedadura handiagoaren berri ematen digu.
Jakina, ondo eta hobeto esaten dira Deba ibarrean, baina berezia da hitz bi horien eremua,
Nafarroako Burunda ibarrean eta Gipuzkoa osoan ere erabiltzen direlako.
Oiartzunen, Hondarribian eta Irunen baizik ez dira esaten ongi eta hobeki. Alderantziz
ere, Deba ibar gehienean —Debabarrenean, Erdigunean eta Oñatin, bereziki— oso
zabalduta dago gaizki (vs bizk. txarto).