hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu

152
Deba ibarreko euskara
6. Debagoieneko bereizgarriak.
Arabako euskararen eragina
Honainoko zerrendetan ikusi denez, Leintz harana eta Aramaio dira mendebaleko
ezaugarri gehien dituztenak, Eibarrekin eta Ermuarekin batera. Horren zergatien bila
hasita, ez du ematen alderdi horrek Bizkaiarekin hartu-eman estuagoa izatea denik arrazoia.
Aldiz, alderdi horren nolabaiteko bakardadean eta euskara giputzaren eragin txikiagoa
izatean egon daiteke gertakariaren gakoa. Egin dezagun kontu oraintsu arte,
harik eta errepide erosoak egon arte, luzea eta nekeza izan dela eskualde horren eta euskara
giputzaren eremuaren arteko bidea.
Bakardadeak eta euskararen eremuaren bazterrean egoteak azaltzen du, era berean,
zenbait arkaismo gorde izana alderdi horretan eta, Leintz haranari eta Aramaiori, Oñati
gehitu egin behar zaie oraingo honetan. Horren adibide dira ablatiboko -ti eta motibatiboko
-gati atzizkiak, -dui / -doi aldaerak (pagadui / pagadoi ‘pagadi’), iraganaldiko aditz
trinkoen erroko -a- bokala (abilen ‘zebilen’), NOR saileko adizkien 2. pertsona pluraleko
-e atzizkia (zatoze ‘zatozte’), aditz izenetako -ten atzizkia (etorten ‘etortzen’), aditz izenetako
-t(z)eia / -t(z)eie atzizkiak (hartzeia / hartzeie ‘hartzea’), eta geroago erakutsiko diren
zenbait aldaera eta hitz.
Baina “bakardadea” sekula ez da erabatekoa, eta Debagoiena “bazter hizkera” izatea
ere ez da betikoa. Hain aspaldi ez dela, euskalduna izan da haren hegoaldeko Arabako
lautada, eta lautada horretan egon da, hain zuzen, inguru guztiko hirigune nagusia:
Gasteiz. Zalantzarik gabe, Debagoienak Gasteizekin eduki du hartu-emanik estuena eta,
uste izatekoa denez, hango ezaugarriak eta hango berrikuntzak iritsi dira bertara.