hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu

78
Deba ibarreko euskara
hauen’, horretan ‘horretan / horietan’, harekin ‘harekin / haiekin’… Deba da salbuespena.
Mutriku, aldiz, eremu barruan dago, eta bertakoak dira adibideak (Arrieta 1974): orrek
etorri dia ‘horiek etorri dira’ (32), ‘erletokixa’ esate sakue onei ‘erletokia esaten zaie hauei’
(51).
Dena dela, badira batzuk eta besteak bereizteko bideak. Debagoienean -i- bokala sartzen
da pluralean: honek / honeik, horrek / horreik, harek / hareik, honen / honein, horrekin /
horreikin, haretan / hareittan… Gainerako hizkeretan azentuak bereizten ditu: honék /
hónek, honén / hónen, honékin / hónekin, honétan / hónetan… Ikusten denez, azentua
aurreratu egiten da pluralekoetan.
(9) ‘izenordain galdetzailea + edo + izenordain galdetzailea’ egiturako izenordainen artean,
noiz edo noiz, zer edo zer (> zeozer), eta azken horren eratorriak (zeozertan, zeozela,
zeozekin…) erabiltzen dira, gehienbat, Deba ibarrean. Hizkera batzuetan —Mutrikun,
batez ere— nunonun, nunedonundik, nuonora ere entzuten dira, baina, dena dela, Deba
ibarrera ez da iritsi Bizkaian sortu den nonor, nonori, nonoren, nonogaz, nonongana,
nonongandik… sail osoa.
(10) ‘edo + izenordain galdetzailea’ egiturako izenordainen artean, berriz, edozein, edozer
eta euren eratorriak (edozeinekin, edozergatik, edozela…) dira Deba ibarrean ohikoenak.
Mallabian eta Ermuan sail osoa dago, Bizkaian bezala, eta badirudi Eibarren ere bazirela
antzina. Toribio Etxebarriaren hiztegian (1965), hain zuzen, gaur egun eibartarren
jardunean arrotzak diren edonola, edonor, edotarikua ‘edozein motatakoa’ ageri dira.
Dena dela, gaur egun ere bizirik daude edonoix, edonora eta edonun (Areta 2003: 291).
Mutrikun ere badute indarra, eta edonora, edonun eta edonundikan behinik behin,
ezagunak dira. Herri batzuetan (Ermua, Eibar, Elgoibar, Elgeta, Bergara, Mutriku) edozenbat
ere erabiltzen da ‘asko’ adierarekin.
(11) Bizkaian bezala, neu, heu, geu, zeu, zeuek (eta neuk, neuri, neure…) egiturako izenordain
indartuak erabiltzen dira Deba ibar osoan, Deba eta Itziar barruan direla.
Arrotzak dira Gipuzkoa eta Nafarroa aldean zabaldu diren neroni, neronek tankerakoak.