hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu

Bokalak
Deba ibarreko euskararen ezaugarriak
FONOLOGIA
(1) Hego Euskal Herriko eremu zabalean a —> e egiteko joera dago i eta u bokalen ostean:
ogia —> ogie, laguna —> lagune. Deba ibarrari dagokionez, Arrasate, Aretxabaleta
eta Eskoriatzako baserri auzoetan, Aramaion eta Mallabian gertatzen da. Baita
Markinatik gertu dagoen Eibarko Aginaga auzoan (Areta 2003: 70, Sarasua, Agirrebeña &
Zenarruzabeitia 2005: 79) eta, inoiz edo behin, Bergarako Elosua, Osintxu eta Angiozar
auzoetan ere (Elexpuru 2004: 25). Eibarko eta Bergarako kalean, ostera, a da nagusi. Baita
Leinzko hiru herrietako gazte kaletarren jardunean ere, baina adineko jendeak a nahiz e
biak esaten ditu. Araua, beraz, atzeraka doa Deba ibarrean.
Dena dela, herri denetan daude hitz bereziak. Antzuolan, esate baterako, nahiz eta
gehienbat a bere horretan gorde, behintzet ‘behintzat’, bieldu ‘bidaldu’, biheko ‘beharko’,
bihetz‘behatz’, die (eta dia) ‘dira’, ikeratu‘ikaratu’, iketz‘ikatz’, izen‘izan’, maietz‘maiatz’, Oñeti
‘Oñati’, ugeri ‘ugari’… esan ohi dira (Larrañaga 1998).
a —> e egiteko joera berri samarra da Deba ibarrean. Ez da agertzen XIX. mendea
baino lehenagoko izkribuetan eta, Aramaioko hizkera dela eta, hauxe esan zion Pedro
Luis Herranek Jose Antonio Uriarte, Bonaparteren laguntzaileari, 1862ko uztailean (in
Ruiz de Larrinaga 1957: 439): herri horretan eskua, burua, angerua ‘aingerua’, liburua,
semia ‘semea’, basua ‘basoa’, otsua ‘otsoa’ esaten zirela; a-rekin, beraz, beti.
Gaur egun, ostera, a —> e egiteko joera indartsua da Aramaion, eta artikulua denean
ez ezik (egune ‘eguna’, mutille ‘mutila’), beste ingurune zailago batzuetan ere gauzatzen
da: ezkondute ‘ezkonduta’, harrike ‘harrika’, dakigune ‘dakiguna’, nutzule (< neutsula) ‘nizula’,
dozuleko ‘duzulako’… (Ormaetxea 2002: 20-23).
57