hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu

Aditzaren morfologia
Deba ibarreko euskararen ezaugarriak
(1) Bizkaian bezala, -o-, -au- eta, iraganaldian, -eu- agertzen dira *edun-en erroan Deba ibar
gehienean: dot, dok / don, dau ‘du’, dogu, dozu, dozue, dabe (< daue) ‘dute’, neban (< neuan)
‘nuen’, (z)eban (< (z)euan) ‘zuen’, (z)eben (< (z)euen) ‘zuten’, baneu ‘banu’, neuke ‘nuke’...
Deba, Mutriku eta Mendaro dira salbuespena; euskara giputzeko -e- erroa dagoelako
hiru herri horietan orainaldiko adizkietan: det, degu, dezu… Ezaguna da, era berean,
Elgoibarko Altzola auzoan. Dena dela, Deba ibar osoan dago -eu- erroa: deu ‘du’, debe
‘dute’, neban (eta nuan) ‘nuen’, zeban ‘zuen’, zeben ‘zuten’ esaten dira Deban bertan.
Erro hori, gainera, iraganaldi pluraleko adizkietara ere hedatu da Debagoienean.
Leintz haranean geuen / gauen ‘genuen’, zeuen ‘zenuen / zenuten’ esaten dira (Elortza et
alii 1998: 114). Oñatin eta Aramaion urrunago joan da. Oñatin u —> b bilakatu da: neben
‘nuen’, geben, zeben, zebein. Aramaion, berriz, laburtuta esaten dira: nen, gen, zen.
(2) NOR-NORK sailean, NOR ‘ni’ den adizkietan, ostera, ia Bizkai osoan -o- erroa duten nok /
non ‘nauk / naun’, nozu ‘nauzu’ eta nozue ‘nauzue’ ez dira erabatekoak Deba ibarrean. Erro
hori bada, baina -a-, -ai- eta -au- ere bai.
Debabarrenean eta Erdigunean -a- entzuten da sarri, eta -ai-, berriz, Debagoienean.
Aramaion, esate baterako, nok / nauk / naik, non / naun / nain, nozu / nauzu / naizu, nozue /
naizue lehian dira (Ormaetxea 2002: 95). Ermuan bertan ere nozu / nazu, nozue / nazue esaten
dira (Aranberri 1996: 90).
(3) Euskara giputzeko -e- erroa hedatu da Debabarrenean izan-en orainaldi pluraleko
adizkietan: gera, zera, zerate. Elgoibarren -a- ez da oraindik zeharo galdu eta, jakina, horixe
da Deba ibarreko gainerako hizkeretan erabiltzen dena.
Leintz haranean, gainera, -e amaiera duten gare‘gara’eta zare‘zarete’—hau Aramaion
ere bada— esaten dira. Pluralaren ezaugarria da, nonbait, -e hori.
81