hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu
hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu
hemen duzue PDF formatuan - Badihardugu
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Deba ibarreko euskararen ezaugarriak<br />
ondorengoak: ekitzen, entzutzen, erantzutzen, ereintzen‘ereiten’, etetzen, etzintzen‘etzaten’,<br />
irakitzen, irauntzen ‘irauten’, itxointzen ‘itxaroten’, jakitzen, jardutzen.<br />
Esan dezadan, horren harira, gainerakoak baino eremu zabalagoan erabiltzen dela<br />
urtetzen / ertetzen ‘irteten’.<br />
(26) Jokamolde bereziko aditzak:<br />
a. Mendebalean bezala, Deba ibarrean ere iragankorrak dira igo, jardun, jarraitu / segidu<br />
eta urten / erten aditzak: igo dot, jardun dogu, jarraittu dotsa, urten dabe. Dena dela, igo<br />
eta urten iragangaiztzat ere sarri hartzen dira gazteen jardunean: igo naiz, urten naiz.<br />
b. Badira ohiko jokamoldeaz gainera, NOR-NORI era onartzen duten aditzak Deba<br />
ibar gehienean: aditu / entenditu ‘ulertu’, akordatu ‘gogoratu / bururatu’ adierekin, egin /<br />
kunplitu, haserretu / amorratu / ernegatu / berotu, pentsatu, zoratu…<br />
Hona <strong>hemen</strong> zenbait adibide: orri politikian gaiñian asko entenditzen jako ‘horri politikaren<br />
gainean asko entenditzen zaio’ (Elexpuru 2004: s.v. entendídu), etxat akordatzen<br />
sela san ‘ez zait akordatzen nola zen’ (Larrañaga 1998: 102), Kortatxon dauke tio zar bat,<br />
larogetamar urte kunplidu jakon ‘Kortatxon [leku izena] daukate osaba zahar bat, laurogeita<br />
hamar urte kunplitu zitzaion’ (Elexpuru 2004: s.v. kunplídu), aittai asarretzen bajako,<br />
ikusiko’zue! ‘aitari haserretzen bazaio, ikusiko <strong>duzue</strong>!’ (Elexpuru 2004: s.v. asarrétu), Euskal<br />
Telebistako euskeria se pentzatze jatzu? ‘Euskal Telebistako euskara zer pentsatzen zaizu?’<br />
(Larrañaga 1998: 325), soratu in jatzu ala, ori eitteko? ‘zoratu egin zaizu ala, hori egiteko?’<br />
(Ormaetxea 2002: 87).<br />
c. ekin aditza, berriz, NOR erara jokatzen da eskualde horretako hizkera gehienetan:<br />
maionesia gausa goson bat dalakuan, ekin die jaten kutxarilliakiñ ‘maionesa gauza gozoren<br />
bat delakoan, ekin dira jaten kutxaratxoarekin’ (Larrañaga 1998: 103).<br />
(27) -t(z)eke aditz atzizkia erabiltzen da Deba ibarreko erdiguneko hizkeretan, Ermuan<br />
ez besteetan. Euskal Herriko gainerako alderdietan ‘partizipioa + gabe’ izan ohi da<br />
ordezkoa. Bergarakoak dira ondorengo adibideak (Elexpuru 2004): aspaldixan ikusteke<br />
neukan Lezarriko Gillermo ‘aspaldian ikusi gabe neukan Lezarriko Gillermo’ (s.v. agurátu),<br />
lanera akostunbratzeke nago ‘lanera ohitu gabe nago’(s.v. akostúnbrau), biar esamiña eta<br />
oinddio estudixatzen asteke ‘bihar azterketa eta oraindik ikasten hasi gabe’ (s.v. frésko),<br />
91
Change language