Plinius, naturalis historia 35,98 - Lettere e filosofia

At me tum primum saeuus circumstetit horror.
obstipui; subiit cari genitoris imago, 560
ut regem aequaeuum crudeli uulnere uidi
uitam exhalantem, subiit deserta Creusa
et direpta domus et parui casus Iuli.
respicio et quae sit me circum copia lustro.
deseruere omnes defessi, et corpora saltu 565
ad terram misere aut ignibus aegra dedere.
[Iamque adeo super unus eram, cum limina Vestae
seruantem et tacitam secreta in sede latentem
Tyndarida aspicio; dant claram incendia lucem
erranti passimque oculos per cuncta ferenti. 570
illa sibi infestos euersa ob Pergama Teucros
et Danaum poenam et deserti coniugis iras
praemetuens, Troiae et patriae communis Erinys,
abdiderat sese atque aris inuisa sedebat.
exarsere ignes animo; subit ira cadentem 575
ulcisci patriam et sceleratas sumere poenas.
'scilicet haec Spartam incolumis patriasque Mycenas
aspiciet, partoque ibit regina triumpho?
coniugiumque domumque patris natosque uidebit
Iliadum turba et Phrygiis comitata ministris? 580
occiderit ferro Priamus? Troia arserit igni?
Dardanium totiens sudarit sanguine litus?
non ita. namque etsi nullum memorabile nomen
feminea in poena est, habet haec uictoria laudem;
exstinxisse nefas tamen et sumpsisse merentis 585
laudabor poenas, animumque explesse iuuabit
ultricis famam et cineres satiasse meorum.'
talia iactabam et furiata mente ferebar,]
cum mihi se, non ante oculis tam clara, videndam
litando dictum; vel quod lituo illud spatium
designatur, ratione caret: nam a litando 'li'
brevis est, et stare non potest versus.
litore] quod Priami corpus ad litus tractum.
aut 'litus' pro solo accipiamus, ut "litoraque
et latos populos". aut ideo 'litore', ut ostendat
litus iam esse, ubi fuerat Troia, ut "et campos
ubi Troia fuit".
avvlsvmqve vmeris capvt hoc est quod kat¦ tÕ
siwpèmenon accipi debet; hoc enim claris et
fortibus viris fieri solebat, ut "quin ipsa
arrectis, visu mirabile, in hastis praefigunt
capita". sine nomine sine agnitione, aut sine
dignitate. aut simpliciter 'sine nomine'; a
capite enim quis nomen ducit?.
at me me autem.
saevvs horror quia est et bonus: ut "laetusque
per artus horror iit". est et amoris, ut
Terentius "totus Parmeno, tremo horreoque,
postquam aspexi hanc".
aeqvaevvm amabiliter locutus est; plus enim
est 'aequaevum', quam 'longaevum'.
vitam exhalantem secundum eos, qui animam
ventum volunt: ut "atque in ventos vita
recessit".
direpta diripienda: participium pro
participio.
casvs aut interitus, aut captivitas.
copia notandum de exercitu numero eum
dixisse singulari, ut Sallustius "com Sertorios
neque rumperet an levi copiam avibus", cum
copias de exercitu numero plurali dicamus.
'copia' vero aliarum rerum est.
deservere omnes defessi doloris vox, non
accusationis; sic enim se purgat, ut alios non
culpet. dicendo autem 'defessi' etiam illos
excusat, a quibus desertus est.
ignibvs aegra dedere post hunc versum hi
versus fuerunt, qui a Tucca et Vario obliti
sunt.