Wederopbouw%20in%20Schiedam%20deel%201

4
dus sprake van een poging tot een typologisering van de hele woning, maar dan
wel per streek.
Een veel verdere doorvoering van dit principe, maar dan zonder het ‘streekeigene’
en op veel grotere schaal, was vanaf 1960 de introductie van de keuzewoning.
Voor alle typen (etagebouw, eengezinshuizen, hoogbouw, voor kleine en grote
gezinnen) werden keuzewoningen ontwikkeld en verzameld in boekjes uitgegeven,
die overal verspreid werden. Het waren dus een soort cataloguswoningen, die
onafhankelijk van een bepaalde omgeving ontworpen waren. Een dergelijke
uniformering ging wel erg ver maar architecten werkten er toch aan mee. (...) Er
was echter maar een beperkt aantal architecten dat door de selectie kwam en dus
verantwoordelijk was voor een groot aantal identieke woningen.
De Stichting Ratiobouw hield zich aanvankelijk voornamelijk bezig met
de systeembouw. Ze initieerde de ontwikkeling van nieuwe systemen,
adviseerde daarin, liet proefwoningen bouwen en gaf keurmerken voor door
haar goedgekeurde systemen af. Alleen goedgekeurde systemen konden
bij de bouwproductie worden ingeschakeld. Deze stichting ontwikkelde zich
langzamerhand (halverwege de jaren vijftig) tot een machtig adviesorgaan voor
gemeenten en bouwbedrijven, zowel op technisch als op organisatorisch gebied.
(...) Vanuit dit perspectief bemoeide de stichting zich ook met het stedebouwkundig
plan, voorzover zij een zo rationeel mogelijke verkaveling – mede afhankelijk
van het bouwsysteem – eiste. (...) Keerzijde van de medaille was dat in de
volkshuisvesting andere belangen dan de kwantiteit ondergesneeuwd raakten. (...)
Al deze rationaliseringsmaatregelen werden vanaf ongeveer 1950 doorgevoerd,
terwijl er op bestuurlijk niveau gedecentraliseerd werd. De gemeenten kregen
formeel een groot deel van de bevoegdheden terug, die Ringers hen in en kort
na de oorlog ontnomen had. Maar dat betekende niet dat zij in werkelijkheid
meer zeggenschap kregen over de volkshuisvesting. Omdat de volkshuisvesting
meer dan ooit afhankelijk werd van subsidieregelingen, die aan bepaalde normen
gebonden waren en de meeste gemeenten wel moesten bouwen, was het in feite
in versterkte mate de overheid die bepaalde wat en hoe er gebouwd werd.’
Systeembouw
‘De ontwikkeling van systeembouw was een belangrijke factor in de algemene
rationaliseringsoperaties. Het begrip ‘systeembouw’ is sinds 1970 de gebruikelijke
benaming voor alle niet-traditionele woningbouw. Traditionele woningbouw
verwijst naar de ambachtelijke arbeid op de bouwplaats: in het werk vervaardigde
gemetselde draagwanden, gecombineerd met (meestal) houten vloerconstructies.
Het gebruik van beton werd ook nog tot de traditionele bouw gerekend. Voorzover
er geen gebruik wordt gemaakt van standaardbekistingen. (...) De traditionele
woningbouw was nog ambachtelijk, wat ervaren werd als een technische
achterstand. Het beeld dat men bij de geïndustrialiseerde bouwmethode voor ogen
had was dat van het lopende-bandsysteem, de montagebouw (...) Maar in 1959
waarschuwde de directeur van Ratiobouw, J.P. Mazure, dat een woning iets anders
was elk ander industrieel vervaardigd product, vanwege het grote volume, de
ingewikkelde structuur en de veelzijdige functies. De industriële woningbouw bleek
in het algemeen ook niet goedkoper (...) Het waren specifieke maatschappelijke
omstandigheden die noopten tot het omzien naar niet-traditionele bouwsystemen:
een groot tekort aan geschoolde arbeidskrachten en – vlak na de oorlog – een
tekort aan bouwmaterialen, voornamelijk baksteen. (...) De eerste systemen die na
de oorlog werden toegepast bestonden vrijwel alle uit gestapelde betonblokken van
een groter formaat dan baksteen, in feite nog dicht staand bij de traditionele bouw.
(...)
Er bestond weinig ervaring met systeembouw en vrijwel alle systemen moesten
van de grond af worden ontwikkeld. Meestal kwamen ze uit het buitenland
(Engeland, Frankrijk) en moesten dan aangepast worden aan de Nederlandse
voorschriften. De overheid stimuleerde deze ontwikkeling krachtig en gaf daarbij
de Stichting Ratiobouw een centrale positie. (...) In 1947 werd door de overheid
zelf het uit Engeland afkomstige systeem Airey geïntroduceerd en de ontwikkeling
ervan opgedragen aan de maatschappij NEMAVO, die de architecten J.F. Berghoef
en H.T. Zwiers daarbij betrok. Het bedrijf kreeg van het Rijk financiële steun
in de vorm van belastingfaciliteiten. Belangrijke figuren in de top onderhielden