Wederopbouw%20in%20Schiedam%20deel%201

INLEIDING EN LEESWIJZER
Inleiding
In de Wederopbouwperiode is met groot elan en enorme inzet ontworpen en
gebouwd aan Nederland. De bouwnijverheid, industrialisatie en economie stonden
tussen 1945 en 1965 vrijwel geheel in het teken van het verwerken van de
emotionele en materiële schade van de Tweede Wereldoorlog. In geen enkele
daaraan vooraf gaande periode is in zo korte tijd zoveel gebouwd. Dit kwam door
de behoefte om verwoeste steden en dorpen zo snel mogelijk te herbouwen, de
grote bevolkingsgroei en de ermee gepaard gaande grote woningnood. Vanaf het
platteland was er de trek naar de steden, vooral naar die in de Randstad. Na 1945
was het landelijke overheidsbeleid erop gericht om de Nederlandse samenleving
te moderniseren, onder andere door geleide industrialisatie. Dat alles leidde tot
grootschalige stadsuitbreidingen. Bovendien was er een al dan niet opgelegd
nationaal besef dat voor de wederopbouw van het land collectief de schouders
eronder gezet moesten worden. Schraalheid, hard werken en niet treuren over het
verleden waren in de vroege naoorlogse jaren kenmerkend voor het verwerken van
de verschrikkingen van de oorlog en materieel herstel.
De naoorlogse ruimtelijke ontwikkeling van Schiedam sluit geheel aan op dit
landelijke beeld. Hoewel het woonareaal van Schiedam in tegenstelling tot
de havens relatief weinig directe oorlogsschade opliep, stonden ook hier de
bouwactiviteiten in de naoorlogse periode grotendeels in het teken van de herstel
van de havens en de leniging van de woningnood. Omvangrijke nieuwbouwwijken
waren noodzakelijk. Bovendien telde Schiedam een aantal belangrijke grotere en
kleinere fabrieken en scheepswerven die in de naoorlogse periode flink groeiden.
Het resultaat was dat in deze periode ongeveer een verdubbeling van het aantal
woningen in Schiedam heeft plaats gevonden. De stedenbouw en architectuur uit
deze periode zijn beeldbepalend geworden voor de stad.
De Wederopbouw is historisch gezien eveneens belangwekkend vanwege de
grote veranderingen die optraden in planologie, stedenbouw, architectuur en
bouwnijverheid. Het was een periode met een verscheidenheid in opvattingen
daarover. Vooral tot eind jaren vijftig waren er felle discussies tussen diverse
uitgesproken stromingen. In Schiedam worden deze ideologieën al in de oorlog
manifest in de traditionele stedenbouwkundige uitbreidingsplannen voor Schiedam
van Alphons Siebers die vanaf 1950 door de gemeentelijke stedenbouwkundige
Joszef Horváth op een modernistische manier worden uitgewerkt.
Bijzondere elementen van de Schiedamse naoorlogse stedenbouw zijn de
aandacht voor het realiseren van een groene gordel om de stad, waarvan het
Park Maasboulevard als het pronkstuk kan worden gezien, het ontwikkelen
van een stelsel van parkways, zoals de Burgemeester Van Haarenlaan, en de
prominente plaats van sport en recreatie, zoals sportpark Harga en het Prinses
Beatrixpark. Bij de invulling van de woongebieden valt de grootschalige toepassing
van bouwsystemen op. De woonwijken, Kethel, Nieuwland en Groenoord, zijn elk
intern consistent uitgewerkt. Kethel is voornamelijk een laagbouwwijk. Nieuwland
bestaat hoofdzakelijk uit middelhoogbouw met hoogteaccenten, scholen, kerken
en bedrijfs- en winkelgebouwen op hoofdkruispunten, in centra en op zichtlijnen.
In Groenoord vindt er een schaalsprong plaats van de bebouwing. De gebouwen
vormen met elkaar vervolgens doorgaande vloeiende ruimten.
Aanleiding en opdracht
De gemeente Schiedam onderkent het cultuurhistorische belang van haar
naoorlogse architectuur en stedenbouw. De afdeling Ruimtelijk Gebruik, cluster
Stedelijke Ontwikkeling, heeft daarom dit onderzoek gestart tot inventarisatie,
waardering en selectie van cultuurhistorisch waardevolle architectuur en
stedenbouw uit de wederopbouwperiode 1940-1965.
Met dit rapport sluit Schiedam tevens aan op landelijk onderzoek. Vanuit de
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) is door het projectbureau Wederopbouw
al enige jaren een omvattend onderzoek in uitvoering.
7