Wederopbouw%20in%20Schiedam%20deel%201

hoofd van de stedenbouwkundige afdeling van de Dienst gemeentewerken
in die oorlogsjaren aan werkte. Hij coördineerde het onderzoek van Edelman
en Bijhouwer. De veelzijdige Siebers is in zijn tijd een toonaangevende
stedenbouwkundige en architect. Hij was enerzijds een krachtige propagandist
van het traditionele tuindorp, maar was ook overtuigd van de waarde van
het wetenschappelijke survey, een doortimmerde onderbouwing van het
uitbreidingsplan. De resultaten van dat onderzoek en het Uitbreidingsplan in
Hoofdzaak zijn in 1944 aan het gemeentebestuur aangeboden en vervolgens
goedgekeurd door Gedeputeerde Staten. Het is in 1949 met enkele aanvullingen
gepubliceerd in het Memorandum over de stedenbouwkundige ontwikkeling van
Schiedam. Het bestemmingsplan Tuindorp Kethel dat in 1946 wordt vastgesteld,
staat officieel op naam van de toenmalige directeur van gemeentewerken, ir. H.B.J.
Aikema (1888-1966). Bijhouwer, Edelman en Siebers hebben hier, naast anderen,
belangrijke bijdragen aan geleverd.
In 1949 werd het bestemmingsplan herzien en geschikt gemaakt voor
bebouwingsvoorstellen voor woningen in systeembouw, waarvan de krappe
maatvoering consequenties heeft voor de verkaveling. De blokmaat wordt kleiner.
Het Memorandum omschrijft dat het tuindorp niet uitsluitend voor arbeiders is
bedoeld: ‘Met het onderhavige tuindorp wordt bedoeld een betrekkelijk zelfstandig
woongebied, waarvan de arbeidersbevolking het hoofdcontingent zal vormen,
maar dat overigens huisvesting biedt aan gezinnen uit alle klassen die bijzondere
waarde hechten aan de eengezinswoning met een tuin, die de gangbare
afmetingen van een stadstuin overschrijdt. (…) In dit tuindorp zullen inrichtingen en
bedrijven moeten zijn gevestigd voor de voorziening in alle dagelijkse behoeften
van de bewoners.’ (Memorandum, p. 4 )
De naoorlogse bebouwing in Kethel valt onder te verdelen in meerdere buurten
met een eigen programmatisch karakter. Het meest zuidelijk ligt Tuindorp Kethel,
met overwegend arbeiderswoningen in stroken van een of twee lagen met schuine
kap, en langs de oostzijde een rij twee-onder-een-kapwoningen. Ten zuidoosten
van de historische kern ligt de Vogelbuurt (ten noorden en zuiden van de
Zwaluwlaan), met voornamelijk middenstandswoningen in lage strokenbouw met
verschillende typologie. In het noord-westen ligt aan weerszijden van de Laan van
Spaland, als het ware een nieuw ‘achteromlaantje’ van het oude dorp, een buurtje
met luxe villa’s en twee-onder-een-kapwoningen. De woonwijk in het oosten (o.a.
Weide, Oever, Hooiland en Rietkraag) is omstreeks de jaren tachtig gebouwd. De
wijkvoorzieningen zijn geconcentreerd bij het Hargplein en het Hof van Spaland,
dichtbij de historische kern.
Verkaveling en typologie woningbouw
Tuindorp Kethel
De woonbuurt ‘Tuindorp Kethel’ is verkaveld in velden die grotendeels noordzuid
en oost-west lopen. Langs de zuidzijde volgt de verkaveling een diagonale
richting. De hoofdontsluitingsweg, de Iepenlaan, loopt eveneens schuin de buurt
in alvorens zich te voegen naar de noord-zuid richting. De velden zijn bebouwd
met woningen in relatief korte stroken langs de straten en korte stroken, garages
of bergingen op de kopse kanten. Door deze verkaveling ontstaat ruimtelijk een
zeer afwisselend straatbeeld. In het tuindorp komen drie verschillende woningtypen
voor: voornamelijk arbeiderswoningen, maar ook middenstandswoningen en tweeonder-eenkappers.
Het beantwoordt daarmee precies aan de doelstelling zoals
verwoord in het Memorandum. Drie velden langs de centrale Iepenlaan zijn aan
een zijde bebouwd met voorzieningen, waarbij de rest van het veld open is gelaten
(ingericht als speelplein of plantsoen) en een relatief grotere straatruimte ontstaat.
Rondom het tuindorp loopt een singel.
Kenmerkend voor de wederopbouwarchitectuur in het tuindorp is de toepassing
van bouwsystemen. Nationaal en internationaal kreeg de gestandaardiseerde
bouwwijze van woningen omstreeks 1949-1950 veel aandacht omdat er snel en
goedkoop moest worden gebouwd, om tegemoet te komen aan de woningnood en
gebrek aan financiële middelen, bouwmaterialen en geschoolde arbeidskrachten.
4