Rotterdam - Zuid - Els Bet Stedebouwkundige

Rotterdamse Handels Vereniging (RHV)
De aanleg en commerciële exploitatie van de handelsterreinen liet de gemeente
over aan particulier initiatief. De Rotterdamse Handels Vereniging (RHV) onder
leiding van koopman en gemeenteraadslid L. Pincoffs kreeg in 1872 het alleenrecht
op de ontwikkeling van een groot deel van het Noordereiland en Feijenoord.
Deze vereniging wijzigde het gemeentelijke uitbreidingsplan voor Feijenoord. In
het vernieuwde plan naar ontwerp van adviseur ir. Th.j. Stieltjes kwam de nadruk
te liggen op de combinatie en integratie van vervoer over water en spoor. De tot
dan toe gebruikelijke combinatie van havens, koopmanswoningen en pakhuizen
in de koopstad maakte plaats voor een ommuurd handelsterrein met kanaalhavens,
kades, spoorlijnen, opslagloodsen en entrepots: een afgesloten fiscale
enclave in de stad. Van de oorspronkelijke ommuring resteert een klein gedeelte
aan de Stieltjesstraat. Rotterdam ontwikkelde zich zo van een traditionele stapelmarkt
naar een moderne transitohaven. Het graven van de havens ging voortvarend
van start: Binnenhaven en Entrepothaven (1873), Spoorweghaven (1878) en
Koningshaven (1879). De kosten werden gezamenlijk gedragen door:
- het Rijk: spoorbruggen over de Maas en de Koningshaven (1876), de Spoorweghaven
en het emplacement;
- de gemeente: verkeersbruggen over de Maas en de Koningshaven (1878),
bestrating en riolering op het Noordereiland en de Koningshaven;
- de RHV: ophogen van de terreinen, de Binnenhaven en de Entrepothaven,
verbindende brug, kaden, het entrepotgebouw De Vijf Werelddelen
(1874-1879), de huurloodsen en het monumentale Poortgebouw over de
Stieltjesstraat (architect J.S.C. van der Wall, 1879).
De uitrusting van de haven was modern. Hydraulische kranen en laadbruggen
verdrongen handenarbeid. Treinen voerden kolen aan die in de Spoorweghaven
via walkranen met grijpers of hydraulische kolentips in schepen werden gelost.
De belangrijkste handelsgoederen in die tijd waren agrarische producten, koffie,
tabak, suiker, granen, kolen, erts, petroleum, margarine en hout. In 1879 ging
de RHV failliet. Het verlies bedroeg ruim zes miljoen gulden. In 1882 nam de gemeente
de boedel en de exploitatie over. Daarmee kwam een snel einde aan de
particuliere havenexploitatie en kreeg de gemeente het initiatief in de ontwikkeling
van de havenstad weer in eigen hand.
De Binnenhaven in 1890 (collectie GAR).
41