Sicco Roorda van Eysinga - zijn eigen vijand.pdf - Hans Vervoort

periode Raffles) heerste over de vraag hoe het nu verder zou moeten.
Vèèr Willems besluit zat GG Van der Capellen trouwens al op dit
spoor:
"De gouverneur generaal van der Capellen beschouwt de particuliere
grondhuurders (in feite oefenen ze heerlijke rechten uit) als
parasieten, die rijk worden van gelden, die eigenlijk in de staatskas
thuishoren. Daar komt dan nog bij, dat die staatskas leeg was,
telkenjare een deficiet vertoonde.
Dit is de achtergrond waartegen men de maatregelen van van der
Capellen tegen de Europese grondhuurders in de Vorstenlanden
moet zien. Hij bepaalt zich niet tot beëindiging van de huren, hij
neemt de grond over ten behoeve van het gouvernement en hij neemt
er nog meer grond bij, die hij vanwege het gouvernement doet
exploiteren. Dit doet al denken aan de openlijke annexatie, die
later met het einde van de Diponegoro-oorlog gepaard zal gaan. Van
der Capellen zegt, dat hij deze maatregelen neemt in het belang van
het volk, dat hij zo lief heeft. Hij zegt zelfs in zijn speech, waarbij hij
het bewind overdraagt aan de Kock op 1 Januari 1826 (Du Bus was
toen nog niet gearriveerd), dat hij met hart en ziel het Javaanse volk
lief heeft en tot zijn dood toe zal blijven liefhebben. Deze woorden
zullen wellicht zijn overtuiging hebben weergegeven, maar dat heeft
hem er niet van weerhouden om de lands kas te vullen."
Dat niet iedereen gelukkig was met deze gang van zaken en het
besluit van Willem I om op dit spoor verder te gaan, ligt voor de
hand:
"Deze beslissing was een grote teleurstelling voor de liberalen, die al
van 1816 zaten uit te kijken naar de gelegenheid om tot de exploitatie
van Java toegelaten te worden. Bij een Regeringsverordening van
1818 was hun voorgespiegeld, dat de gelegenheid weldra geboden
zou worden. Onder van der Capellen kwam het niet tot uitvoering,
maar Du Bus gaf nieuwe hoop. Hij diende liberaal getinte voorstellen
in, die door de nieuw benoemde, maar nog steeds in Nederland
verblijvende Gouve rn eur Generaal (van den Bosch) werden gesteund.
Maar naderhand diende v an den Bosch andere voorstellen in, die de
goedkeuring van de Koning konden verwe rven, waarop minister
Elout zijn ontslag indiende, dat door de koning a anvaard werd. Dit
betekende dus, dat de deur voor de zo lang begeerde exploitatie door
het particuliere kapitaal dicht ging, hetgeen niet weinig teleurstelling
en ontstemming wekte.
Ter vermijding van misverstand moet men de liberalen vooral niet