Sicco Roorda van Eysinga - zijn eigen vijand.pdf - Hans Vervoort

9. GROBOGAN
Na zijn abdicatie als redakteur van het Bataviaasch Handelsblad vond
Roorda al v rij spoedig nieuw emplooi. "De landvoogd Pahud lette
niet te nauw op mijn politieke geloofsbelijdenis en vaardigde mij, op
aanbeveling van den directeur der openbare werken Uhlenbeck, als
chef van de opnamen voor een vloeiings- en scheepvaart-kanaal naar
het klassieke land van ellende af." (maart 1860) Dat klassieke gebied
was Grobogan, waar in 1849, dus 11 jaar voor Roorda's komst, een
hongersnood woedde.
"Ik had maanden lang door het arme Grobogan rondgedoold, dat
door onze blinde hebzucht was verwoest en ontvolkt. Elf jaren te
voren (1849) had daar een hongersnood gewoed, die uit één regentschap
honderdduizend menschen had weggevaagd. De Regeering had
er verschillende tabaks-fabrieken doen oprichten, waar het plantloon
karig was. De arme inlander moest bovendien herhaaldelijk achttien
uren en meer zonder reisgeld afleggen om te Ambarawa tegen ontoereikend
loon aan de vesting Willem I te werken en bij zijn' terugkeer
soms zijn erf ve rnield te vinden, dat door zijne vrouw en kinderen
verlaten was geworden om een levensonderhoud te zoeken.
Die vesting was opgebouwd om hem te langer te kunnen overheerschen
en bleek later louter geldverspilling te zijn, want de ligging is
zoo ondoelmatig gekozen, dat zij nu, volgens den deskundigen Stieltjes,
zonder eenig gevaar kan worden geslecht.
Om de kroon op het werk te zetten gelaste het Opperbestuur in het
geheim de belasting op het rijstgewas op te voeren! Het is aangenaam
te kunnen vermelden, dat in andere gewesten enkele ambtenaren
weigerden aan dien last te voldoen.
Eindelijk nog moesten dagelijks duizenden zonder betaling werken
aan een' weg van Semarang naar Goeboek, bijna zes uren lang door
drassig terrein aangelegd, ja zelfs over een' aanmerkelijken afstand
dwars door de diepe moerassen van Tigowanoh. Even bezuiden dien
weg trof men een' vasten kalkbodem aan den noordelijken voet van de
heuvelrij Goenoeng Kendeng aan, maar het gewestelijk bestuur (de
heeren Buyskes en Fraenkel) scheen van oordeel, dat men door die
lichtere taak den Javaan niet genoeg "leerde werken." Het geleek
dien opziener te Widang, die mij den 12den Augustus 1855 op eene
opmerking omtrent noodeloos werk, dat hij den inlandschen tabaksplanters
oplegde, deze les gaf:
"Mijnheer! ik zie wel, dat gij nooit in de binnenlanden geweest zijt.
Leer dit van mij: als gij de keus hebt een' Javaan één' paal te doen
loopen om het water te halen tot besproeiing en twee palen, doe