HERMENEVS - Tresoar

aannemen van de mannentoga, het optreden als „advocatus” voor
vrienden in gerechtelijke kwesties en processen zijn typisch Romeinse
gebeurtenissen. Het bijwonen van testamentverzegelingen kent geen
modern equivalent: de testamenten worden opgemaakt ofwel zonder
getuigen (handtekening en datering door de legataris volstaan) of
worden opgesteld bij de notaris. Sommige van deze verplichtingen
ondergingen een gedaanteverandering. Men denke hier voor de jongens
en meisjes aan de feestjes, die ze inrichten op hun achttiende verjaardag
of ook aan het debutantenbal. Maar hier zijn dan veelal enkel
leeftijdsgenoten uitgenodigd; zeldzaam zijn de volwassenen die d’office
moeten present zijn. Zulke verplichtingen waren te Rome niet
alleen tijdrovend, maar vergden tevens een groot aantal mensen. Bedenken
we maar eventjes dat er tien getuigen vereist waren bij een
huwelijk en zeven bij een testamentverzegeling.
Zonder exhaustief te zijn willen we toch enkele opmerkingen formuleren
inzake de vorm van dit schrijven van Plinius. Onze lezers
weten natuurlijk dat deze Plinius-brief deel uitmaakt van de collectio
maior van de brieven. In tegenstelling met de collectio minor werden
al deze brieven van bij de redactie door Plinius bestemd om uitgegeven
te worden. De stijl is uiterst verzorgd en gepolijst. De behandelde
onderwerpen horen tot de interessesfeer van wat een ontwikkelde
Romeinse tijdgenoot van Plinius uit de eerste eeuw na Christus weten
moest.
Bij aandachtige lezing stelt men vast dat deze Plinius-brief elementen
uit de retoriek bevat. Dit hoeft niet te verwonderen, vermits onze
auteur zelf een flinke retorische scholing doormaakte en uitgroeide
tot een vooraanstaand advocaat in financiële aangelegenheden en op
niet geringe successen mocht terugblikken. Dat retorische elementen
sterker dan in onze tijd beklemtoond werden hangt ook samen met de
„declamationes”; werken werden door de auteurs voorgelezen aan
het literatuurminnend publiek. Literatuur werd niet in stilte genoten,
maar luidop voorgelezen. De betreffende termen „declamatie” en
,,declamare” zijn overbekend. Deze Plinius-brief vertoont het stramien
van een „suasoria”: een typische oefening voor jonge Romeinen
in de retorenschool om zich te oefenen in de welsprekendheid. Haar
werd levensvreemdheid aangewreven 3 . Zoals geweten kende een
„suasoria” twee delen, respectievelijk pro en contra een bepaalde
stelling. In deze brief komen beide delen in omgekeerde volgorde
voor. In de zinnen 2 en 3 lijkt het niet overdreven een leerling uit de
retorenschool een poging te zien aanwenden, waarin hij de tijdroven-
233