HERMENEVS - Tresoar

lezen we in zin 1. Over één of meerdere dagen sluit de rekening in de
stad, niet over een groter aantal dagen als geheel. Zulks moet niet
langer verwondering wekken als men Plinius’ argumenten heeft gelezen,
vooral zijn elegante slotzin: na één dag bezig-geweest-zijn-met
futiele activiteiten merkt men niet dat men in feite „nihil agere” bedreef;
bij de eindbalans moet men constateren dat men beter de stad
had verlaten voor het „otium”. Met een soort „inclusio” wordt de
gedachte uit de eerste zin in de slotzin hernomen en tevens verklaard.
Om deze beschouwingen over de vorm van Plinius’ brief af te
ronden, graag nog enkele vingerwijzingen. Allereerst het metonymisch
gebruik van het woord µυσεν, dat normaal „huis der muzen”
betekent, maar hier „oord van inspiratie”. Het meest bekende Museum
uit de Oudheid is dat van Alexandrië, opgericht door Ptolemaios
Soter rond 280 v. Chr. Een honderdtal wetenschappelijke onderzoekers
werkten er permanent. Discussies over wetenschap, literatuur en
filosofie vormden er schering en inslag. Onderscheiden van het
Museum, maar ermee verbonden, was de uitermate rijke bibliotheek 4 .
Lijkt Plinius hier met het gebruik van het woord „Museum” niet erop
aan te sturen dat z.i. direct contact met de natuur de enig echte inspiratie
garandeert? in elk geval te verkiezen boven de drukte van Romeinse
biblioteken of Alexandrijns Museum.
Vervolgens zij aangestipt hoe Plinius ter staving van zijn „suasoria”
tot Fundanus beroep doet op een autoriteit nl. Attilius, een schrijver.
van „Comoediae palliatae”. Het doet ongewoon aan dat een zo gedegen
en ernstig man zich baseert op het gezag vaneen blijspeldichter.
Wellicht citeert Plinius deze auteur alleen, omdat hij bekend was om
zijn krasse, verrassende uitspraken, iets wat Plinius zelf zeker niet
vreemd was. De slotzin van menige brief van hem kan het getuigen 5 .
V. TEKSTEN TER VERGELIJKING
Met deze teksten willen wij niet alleen aantonen dat Plinius niet de
enige was om het drukke stadsleven te becritiseren, doch tevens laten
uitschijnen dat zijn stelling ter zake niet unaniem werd aanvaard. Wij
citeren teksten van drie bekende auteurs: Horatius, Iuvenalis en Seneca
Philosophus. Beide eerstgenoemden volgen Plinius in zijn voorkeur
voor de buiten; Seneca houdt er een tegengestelde mening op na.
Op te merken valt eveneens dat Horatius en Iuvenalis motieven aanhalen,
die afwijken van Plinius’ motivering.
Lezen we eerst Horatius, Satirae II, 6,23 vlg.:
235