HERMENEVS - Tresoar

2 x unus = ??
(n.a.v. Thomas More, Utopia ed. Surtz 42/5 en Allen, Opus Epistolarum
Erasmi II. 467)
In de brief aan de Antwerpse stadssecretaris Pieter Gilles, die dient als
voorwoord bij zijn Utopia, schrijft More schertsend over enkele
punten, waarover hij nog onzeker is. Weet Pieter nog, hoe lang de
brug over de „Anydros”, de Waterloze, is? En: waar ligt Utopia
eigenlijk? Misschien ziet hij kans „Hythlodaeus”, Onzinspreker, de
zeevaarder die hun in de tuin van Pieter’s huis daarover verteld heeft,
nog even daarnaar te vragen? Want „sunt apud nos unus et alter, sed
maxime unus, vir pius et professione theologus, qui mire flagrat desyderio
adeundae Utopiae . . . uti religionem nostram, feliciter ibi coeptam,
foveat atque adaugeat”. In de vertaling van A. H. Kan, die terecht
sinds 1949 aan de vierde druk toe is (Donker, Rotterdam), staat
dan verder (p. 29): ,,0m dit geheel volgens voorschrift te doen, heeft
hij besloten eerst te bewerken, dat hij met een zending door de Paus
wordt belast, ja zelfs tot bisschop over de Utopiërs wordt gekozen;
waarbij hij zich allerminst door dit gemoedsbezwaar laat tegenhouden,
dat hij dit hoge priesterambt eerst door sollicitatie moet zien te
krijgen. Want hij beschouwt het dingen naar een ambt als vroom en
gewettigd, wanneer daaraan niet de gedachte aan eer of winstbejag,
maar een godvruchtige beweegreden ten grondslag ligt.”
Met velen ziet Kan in de „unus” Rowland Phillips, vicar van Croydon.
Surtz echter beschouwt hem als „a figment of More’s comic
imagination -unless one of his many clerical friends himself made the
proposition.”
Met dit laatste heeft Surtz gelijk. Ik stel voor te denken aan More’s
bekendste clerical friend: Erasmus. In Moreana hoop ik daar uitvoeriger
over te mogen zijn! Wat hier volgt, is een zo kort mogelijke
samenvatting.
In de ed. Surtz wordt niet alleen het voorwoord van More aan
Gilles afgedrukt, maar het geheel van brieven en verzen vol aanbeveling
en lof, dat volgens More’s wens zijn geesteskind omgaf, en inderdaad
erbij behoort. Europa-1517 maakte daarin kennis met het specimen
,,humanista ludens” optredend in groepsverband. De regisseur,
die pas voor de 3e editie, 1518, een „praefatiuncula” bijdroeg en daar-
255