HERMENEVS - Tresoar

het mede toelaten van mannen (oorspronkelijk alleen vrouwen) worden
nu eens aan een Campaanse priesteres (c. 13: Paculla Annia), dan
weer gedeeltelijk aan een verder onbekend Grieks priester (c. 8) toegeschreven.
3 Ook de compositie van het geheel is niet in alle opzichten
even gelukkig, al zijn de herhalingen die hiervan mede het gevolg
zijn, deels ook onvermijdelijk, doordat het dezelfde feiten zijn, die
F(a)ecenia tegenover Aebutius en de consul en deze nadien tegenover
het volk onthult en het anderzijds om dezelfde maatregelen gaat, waartoe
in de senaat besloten wordt en waarvan in de volksvergadering
verantwoording afgelegd wordt. Dit alles neemt echter niet weg, dat
Livius er met de ook elders door hem aan de dag gelegde verteltechniek
een alleszins leesbaar en boeiend relaas van heeft weten te maken.
Opvallender echter dan een eventueel tekort in vormgeving of
historiciteit zijn de onmiskenbaar tendentieuze belichting van het hele
gebeuren en de sterk moraliserende strekking, die de oudheid overigens
ook in aanzienlijke mate van de geschiedschrijving verwachtte.
Vanaf het begin is het duidelijk, dat Livius principieel vijandig staat
tegenover de van oorsprong uitheemse, nieuwe eredienst; nergens
blijkt ook maar iets als een poging tot begrip voor het (toch zeker ook
aanwezige) zuiver religieuze of symbolische karakter van de rituele
handelingen. De reeds bij Euripides (Bacch. 58) vermelde cymbalen
en tamboerijnen, traditionele elementen derhalve, worden evenals de
ululatus (Gr. λλυγή), ibid. 689) alleen gezien als bemanteling van het
hulpgeroep van de met geweld gedwongen onwilligen (c. 8, 8; 10, 7).
Coniuratio en coniurare, voor de deelnemers een zich door eedaflegging
verbonden weten in religieuze zin, legt Livius (en met hem de autoriteiten)
alleen politiek uit als ,,samenzweren ten nadele van de staat.”
Overigens is het volgens hem vooral de maatschappelijke orde, die
wordt bedreigd door de Bacchanalia, die ook bij Plautus, Varro en
Cicero en later bij Tertullianus en Augustinus 4 worden geassocieerd
met insania, furor, fanaticus esse, libido en licentia en die Livius enige
malen (c. 8, 6 v.; 10, 6) officina corruptelae (arum) omnis generis (broedplaats
van alle mogelijke verdorvenheid) noemt. De herkomst uit
Etrurië wordt dan ook niet toevallig benadrukt; immers juist de
Etrusci genoten de slechte reputatie van losbandigheid (cf. o.m. Plaut.
Cist. 562 v.). In de rede van de consul, waarin hij het meest uitgesproken
zijn eigen standpunt naar voren brengt, gaat Livius zelfs zover,
dat hij uitsluitend vanwege het on-Romeinse en nieuwe karakter der
sacra een streng optreden gerechtvaardigd vindt. Richtsnoer dient
volgens hem ook inzake godsdienst de gedragslijn der maiores te zijn,
251