Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

die hun belangen en die van patiënten behartigen. Bijvoorbeeld een vereniging
van ouders van schizofreniepatiënten, genaamd Ypsilon.
Deze organisaties verlenen service aan de eigen leden. Daarvoor kiezen
sommigen een schriftelijk medium om informatie te verstrekken. Zo’n periodiek
kan informatie geven aan een patiënt of ouders of een partner over
behandelwijzen en bijvoorbeeld een gewenste leefwijze. Een tweede functie is
dienstverlening, een derde de zelfhulp (contactadressen voor lotgenoten
bijvoorbeeld) en een vierde de bemiddeling.
Deze patiëntenorganisaties zijn veelal ontstaan uit onvrede of bezorgdheid over
continïteit in de zorg en het wegvallen van een hulpverleningsvorm. Bekend zijn
de acties van hartpatiënten voor behoud van een luchtbrug naar buitenlandse
centra. Dat dergelijke organisaties zich richten tot zorgorganisaties, zoals
besturen van ziekenhuizen en zorgverzekeraar, is dan ook heel begrijpelijk.
Deze patiëntenorganisatie zijn mede mogelijk gemaakt door de overheid. Veel
patiëntenorganisaties ontvangen subsidie. De overheid heeft deze verenigingen
ook ‘een stem’ gegeven in adviesraden. Wie dus het adviesradenstelsel na 1960
bestudeert, komt de patiëntenorganisaties als nieuw fenomeen tegen. Over deze
organisaties zou meer te zeggen zijn, zoals welke classificatie van deze
patiëntenorganisaties te maken is, wat het interne en externe beleid van de
verenigingen is, waardoor dit beïnvloed wordt en welke effect dit heeft. Men
raadplege de literatuur (Verkaar, 1991).
Zijn de patiëntenorganisaties een belangengroep of behoren ze tot de categorie
politiek-actieve groeperingen, en daarvan het subtype pressiegroep? De meeste
patiëntenorganisaties lijken het best te typeren als belangengroep omdat ze
gericht zijn op service voor leden en het belang van patiënten in een bepaalde
sector of organisatie, zoals een ziekenhuis, bepleiten. Het is niet hun expliciete en
primaire doel om de overheid te beïnvloeden. Toch oefenen sommige
organisaties incidenteel druk uit op de overheid en dan zou men ze, voor een
moment, als pressiegroep kunnen zien. Het onderscheid tussen
belangenorganisaties en pressiegroepen is gradueel. Soms kan een belangengroep
het na verloop van tijd opportuun vinden om zich (meer) tot een overheid te
gaan wenden. Een voorbeeld van een organisatie zowel belangengroep als
pressiegroep is, is, zoals we al stelden, de Consumentenbond.
Een andere belangengroep: de Vereniging voor de Ambulante Handel
Nederland kent aandachttrekkende grootwinkelbedrijven, maar dat wil niet
zeggen dat de ambulante handel kwijnend is. Nederland telt in de eerste helft
van de jaren negentig van deze eeuw zo’n 25.000 ambulante handelaren, dus van
marktkooplieden. Gezien dit aantal verrast het niet dat er ook een
belangenvereniging voor de markthandel bestaat. De bestuurskundige en
historicus Jos Raadschelders (1996) heeft in ‘Tussen markt en overheid’ de
geschiedenis van die vereniging, de CVAH, beschreven. Het is een jubileumboek
over een organisatie die al sinds 1921 bestaat. De auteur verricht naar eigen
25