Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

Politieke partijen hebben een eigen organisatiestructuur. Er is sprake van een
bestuur en leden. Het bestuur onderhoudt op enigerlei wijze betrekkingen met
de gekozen politieke vertegenwoordigers. Soms is een partijvoorzitter lid van de
Tweede Kamer (Adelmund, PvdA, in 1994-1998), soms bewust niet.
Op de organisatiestructuur gaan we hier niet verder in. Wel merken we op dat
zich slingerbewegingen voordoen in de mate waarin de leden invloed hebben op
de koers van een partij. Met name in de PvdA heeft hierover in de jaren zeventig
en tachtig discussie plaats gehad. Henk Vredeling zei ooit: ‘Een congres koopt
geen straaljagers’. Maar Bart Tromp heeft zich wel opgeworpen als criticus, die
het terugdringen van de interne partijdemocratie in de jaren negentig in de PvdA
te ver vond gaan.
• Partijen hebben beginselprogramma’s
Politieke partijen beschikken niet alleen over verkiezingsprogramma’s waarin ze
de actuele visie op vraagstukken die onderwerp van verkiezingen zijn (of
gemaakt worden) verwoorden. Ze hebben vaak ook een beginselprogramma. Deze
abstracte beginselprogramma’s hebben een wat langere levensduur dan
verkiezingsprogramma’s maar overigens ook niet het eeuwige leven.
• Subsidie aan politieke partijen
Hoe komen politieke partijen aan hun geld? Door contributies van leden maar
voor een adequaat functioneren wordt dat niet genoeg geacht. De Tweede Kamer
stemde eind juni 1998 in met een nieuwe Wet Subsidiëring Politieke Partijen. De
wet was voorzien van een bepaling om oneigenlijk gebruik te voorkomen.
De wet komt in de plaats van een aantal ministeriële regelingen. De subsidies
gaan in totaal met zo’n twintig procent omhoog, naar tien miljoen gulden.
De politieke partijen kampen met afnemende ledenaantallen en beschikten
daardoor over minder contributiegelden. Om het goed functioneren van de
partijen te waarborgen is besloten tot de hogere subsidies.
• Ledenaantallen en kenmerken
Het ledenaantal van politieke partijen is sinds 1950 sterk teruggelopen.
De samenstelling van het ledenbestand van politieke partijen wordt steeds
eenzijdiger: de hoger opgeleide autochtone mannen van middelbare leeftijd,
werkzaam in overheidsdienst zijn in vrijwel alle partijen oververtegenwoordigd.
Dat stelt de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) in het advies ‘Tussen staat en
electoraat - Politieke partijen op het snijvlak van overheid en samenleving’.
De raad stelt vast dat er geen vermindering is van de politieke belangstelling. De
politieke participatie heeft zich verbreed en vindt nu, veel meer dan vroeger, ook
plaats buiten de klassieke partijpolitieke kaders. De leidende rol van politieke
partijen in de publieke meningsvorming is enigszins teruggelopen, maar de taak
bij recrutering van politieke ambtsdragers is onverminderd van belang. Het
probleem van de eenzijdige samenstelling van het leden bestand keert dan
evenwel terug. De raad is van mening dat de overheid meer aandacht moet
33