Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

Een andere oorzaak voor grote ambtelijke invloed dan de strijdfactor is de
‘planologische kernbeslissing’, waarvoor een uitgebreide inspraak geldt.
Ambtenaren voeren dan gesprekken met belangengroepen en maken op basis
daarvan een plan. Tegen de tijd dat de Tweede Kamer dat plan onder ogen
krijgen zijn er al compromissen gesloten en is er nog maar weinig aan te
veranderen. Inspraakprocedures vergroten in de praktijk de invloed van ….
ambtenaren? Ja, volgens het onderzoek van Peters. Ze zetten de Tweede Kamer
buiten spel. De direct betrokkenen erbij halen, gaat ten koste van de
democratisch gekozenen. Opvallend is dat politieke representanten zelf bij
interactief bestuur of planologische kernbeslissingen afstand houden en niet
meedoen aan de uitwisseling van beelden. Ze trekken zich terug op hun positie
en doen niet aan rolverandering. Ze blijven blijkbaar geloven in hun
machtspositie.
Pressie
We komen bij de belangengroepen die in de politieke arena opereren. Die
invloed van belangengroepen bleek volgens Peters (1999) minder groot dan vaak
wordt verondersteld. Peters constateerde niet meer dan ‘enige invloed’. De
macht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het
Interprovinciaal Overleg (IPO) is volgens Peters overschat. Althans op grond van
de door haar onderzochte gevallen. Commissarissen van de koningin en
burgemeesters die zich direct wenden tot partijgenoten ‘op knooppunten’.
Hebben politieke representanten dan zelden of nooit een schijn van kans? Tijdens
de formatie hebben fracties van coalitiepartijen in principe veel invloed, en
daarvan natuurlijk de leiders en hun zegslieden. De kabinetsformatie is volgens
Peters een van de weinige momenten waarop de parlementaire democratie
werkt. De net gekozen meerderheid maakt dan immers plannen zonder dat
ambtenaren zich daarmee bemoeien. De kabinetsformatie is de enige periode
waarin ambtenaren afhankelijk zijn van hun bewindslieden en niet andersom.
Belangengroepen leveren tijdens de kabinetsformatie veelvuldig notities bij een
(in)formateur in maar hun invloed is dan betrekkelijk gering, volgens Peters
(1999).
200 machtige ambtenaren?
Mertens sprak ooit van de ‘200’ die macht hebben. Die aanduiding is de
geschiedenis ingegaan als de ‘200 van Mertens’. Ligt de macht in Nederland in de
jaren negentig bij pakweg 200 ambtenaren? Peters kan dat op grond van haar
onderzoek ‘Verdeelde macht’ niet staven. De meeste ambtenaren zeiden tijdens de
gesprekken ook niet het gevoel te hebben machtig te zijn. Ambtenaren kunnen
hoog of laag springen, als een minister iets niet wil, gebeurt het niet, gaat het niet
door. Een voorbeeld hiervan is minister Elco Brinkman van WVC. Ambtenaren
van WVC stelden destijds aan hem voor dat hij het voortouw zou nemen bij de
kinderopvang in Nederland maar dat voornemen strandde op de onwil van de
minister.
55