Politieke participatie en beleid.pdf - Prof. dr. AFA Korsten

het kabinet, kortom, in politieke marketing ofwel lobbyen. De meestal
verdeelde opinies van de burgers wil het meenemen in zijn analyse van
zogeheten beleidsarena’s. Die informatie kan het gebruiken voor
campagnes tot beïnvloeding van groepen burgers dan wel voor
ontmoediging van hinderlijke pressiegroepen en partijen. Zo’n aanpak is
heel rationeel en modern. Haar kapitale zwakte is de aanname dat zij
geheim kan blijven. Pressiegroepen en partijen zullen zich graag bemoeien
met de onderwerpkeuze van het opinieonderzoek. De uitkomsten zullen
zij en de massamedia graag achterhalen. Anders dan in het sprookje kan
de vorst nauwelijks vermomd over straat gaan, indien het volk alert is’.
Marketing schiet door: politici laten oren hangen naar opiniepeilingen?
Wanneer houdt politiek op en begint marketing en wanneer gaat marketing
over in politiek?
Bill Clinton won in de jaren negentig de kiezers uit de V.S. voor zich met hulp
van de public opinion-adviseur Dick Morris. Morris bestrijdt in zijn boek
‘Behind the Oval Office’ dat er een tegenstelling bestaat tussen politiek
leiderschap, dat getuigt van visie en initiatief, en beleid gefundeerd op
opiniepeilingen. President Bill Clinton liet wel opinie-onderzoek verrichten
maar gebruikte dat niet om tot een mening ergens over te komen. Als het
standpunt van Clinton niet populair was vroeg Clinton om een onderzoek over
hoe het vertrouwen van de kiezers alsnog te winnen, aldus Morris. Dat is echter
een wel heel ‘lief’ beeld. Clinton’s centrale adviseur George Stephanopoulos
tekende in zijn memoires daarentegen op dat Morris wel degelijk druk
uitoefende op Clinton om bepaalde stellingen te laten varen. Volgens
Stephanopoulos hanteerde Morris de regel dat als 60 procent ergens
voorstander van was de president dat gewoon moest volgen. Als dit ook de
reactie van het Nederlandse kabinet zou zijn op opinie-onderzoek lijkt dat
NRC-journalist Mark Kranenburg een verkeerde ontwikkeling omdat zo alle
durf en visie verdwijnt. Die visionaire lef werd historisch gezien al beperkter
door de terugtred van het ideologiserend vermogen van politieke partijen,
partijen die bovendien nog compromissen moeten sluiten in een Nederland van
politieke minderheden. Kranenburg meent dat als deze compromispolitiek ook
nog van het meerderheidskeurmerk van het NIPO moet worden voorzien,
wordt de Nederlandse politiek helemaal bloedeloos. Bovendien doet zich dan
een paradox voor. De gevestigde partijen die samen de weinig gedurfde
compromissenpolitiek met hulp van opinie-onderzoek voltooien, moeten op het
eerste gezicht rekenen op applaus omdat ze de wil van de meerderheid van het
volk uitvoeren maar bij nader inzien is dat niet zo. Immers, een partij als
Leefbaar Nederland staat eind december 2001 met 13 zetels in de
verkiezingspolls. De opkomst van Leefbaar Nederland is een protest tegen de
saaiheid van de andere politieke partijen en het gebrek aan dualisme in de
Tweede Kamer. Politici met lef als de PvdA’er Rob van Gijzel (opgestapt omdat
hem het woordvoerderschap in de bouwfraudekwestie, die betrekking had op
onder meer het voor-vooroverleg om de prijs bij aanbestedingen in de bouw op
te voeren, ontnomen was) en Rob Oudkerk (lijsttrekker in Amsterdam in 2002)
90