een gerandomiseerde studie - World Federation of Music Therapy

muziektherapie die gebaseerd is op de gedragstherapie of de gestalttherapie. Hierbij hebben
muziektherapeuten het psychotherapeutische denkkader overgenomen en daarbij
muziektherapeutische werkvormen ontwikkeld (Smeijsters, 1991). Vanuit het medium muziek
werden ook diverse theorieën ontwikkeld. Zo is er de ‘creatief-proces theorie’ (Smitskamp &
te Velde, 1988) die zich op haar beurt baseert op een psychoanalytisch en speltherapeutisch
denkkader. Volgens de opvatting van de creatief-proces theorie gaat het er in de behandeling
om een therapeutisch proces op gang te brengen waardoor de patiënt zich uit zijn verstarde
verhoudingen met zijn omgeving kan bevrijden door nieuwe gedrags- en groeimogelijkheden
te ontwikkelen. De ‘kunstanaloge muziektherapie’ (Knill, 1992) gaat uit van essentiële
overeenkomsten tussen het kunstzinnige scheppingsproces en het menselijke bestaan als
geheel. Deze theorie benadrukt de relatie tussen het mediumproces in de muziek met het
probleemoplossende proces dat een kunstenaar doormaakt. Door te leren omgaan met de
problemen en mogelijkheden die hij tegenkomt bij het scheppingsvermogen, vergroot de
patiënt het eigen probleemoplossende vermogen en zijn coping-strategiën ook buiten de
therapiesituatie. De diverse theoretische modellen over muziektherapie worden door
muziektherapeuten vaak op eclectische wijze gebruikt.
Recentelijk lijkt het ‘analoge procesmodel’ (Smeijsters, 2000) steeds meer genoemd te
worden. Dit is bewust geen theorie die andere theorieën vervangt maar een overkoepelend
model. Het model begint bij de kenmerken van specifieke stoornissen en gaat er van uit dat
muziektherapie zinvol kan worden ingezet als er een analogie bestaat tussen de problematiek
van de cliënt en muzikale processen, zodat de problematiek beïnvloed kan worden door
sturing van het muzikale proces. Het analoge procesmodel onderscheidt pathologische en
therapeutische muzikale processen. Pathologische muzikale processen kunnen worden
omschreven met hoe de psychische stoornis of handicap in het muzikale gedrag hoorbaar
worden. Een voorbeeld hiervoor is een patiënt die niet in staat is zijn gevoelens te uiten en
vervolgens muzikaal zeer vlak speelt (geen variatie in dynamiek, tempo, ritme,
melodieopbouw, intervalgrootte etc.) Bij therapeutische muzikale processen gaat het om
beïnvloeding en verandering van pathologisch muzikaal gedrag. Natuurlijk gaat de
muziektherapeutische behandeling uiteindelijk niet om het verbeteren van muzikaal gedrag.
Daarom is ook de transfer naar buitenmuzikaal gedrag van belang.
Theoretisch sluit het analoge procesmodel aan bij de ontwikkelingspsychologie van Daniel
Stern (1985). De door Stern beschreven parameters van de waarneming (vorm, intensiteit,
beweging, aantal, ritme) zijn namelijk bijna letterlijk terug te vinden in de parameters van het
medium muziek: vorm, dynamiek (crescendo, decrescendo, sforzato), tempo (ritardando,
13