'Onderzoeksjournalistiek en dagbladen' - VVOJ

Verwacht kan worden dat de Nederlandse dagbladen een eigen invulling geven aan
onderzoeksjournalistiek. Vandaar dat als vertrekpunt en als leidraad tijdens het onderzoek een
brede definitie is gekozen. Binnen deze invalshoek is gekozen voor de definitie van de
Vereniging van Onderzoeksjournalisten (geciteerd in: Desmet, Ernst, Vermeer & Van
Vonderen, 2002): ‘Onderzoeksjournalistiek is kritische en diepgravende journalistiek’:
Kritisch staat voor journalistiek die niet slechts fungeert als doorgeefluik van ‘nieuws’ dat er
al was, maar voor nieuws dat er zonder journalistiek ingrijpen niet zou zijn geweest. Dit kan
gebeuren door het creëren van nieuwe feiten, maar ook door reeds bestaande feiten op een
nieuwe manier te interpreteren of met elkaar in verband te brengen. Analytische berichtgeving
zoals Hugo Burgh het omschrijft valt hieronder in te delen en wordt aldus gekenmerkt als
onderzoeksjournalistiek.
Diepgravend wil zeggen dat substantiële eigen journalistieke inspanning is verricht, hetzij in
kwantitatieve zin - veel tijd gestoken in het onderzoek, veel bronnen geraadpleegd, enzovoort
- hetzij in kwalitatieve zin - scherpe vragen geformuleerd, nieuwe benaderingen opgepakt,
hetzij een combinatie daarvan.’
Op basis van deze definitie onderscheidt de VVOJ drie soorten onderzoeksjournalistiek,
welke elkaar kunnen overlappen:
1. Schandalen blootleggen: Journalistiekwerk is gericht op het opsporen van
overtredingen van wetten, regels of fatsoensnormen, door organisaties of personen.
2. Toetsing van beleid of functioneren van overheid, bedrijven en andere organisaties.
3. Signaleren van sociale, economische, politieke en culturele trend: journalistiek werk is
hierbij gericht op het opsporen van veranderingen in de samenleving. Interpretatieve
berichtgeving, zoals Ettema en Glasser het hebben gekenmerkt, wordt tevens gezien
als onderzoeksjournalistiek.
Op basis van deze literatuurstudie kan gesteld worden dat de meningen verdeeld zijn over
welke kenmerken tot onderzoeksjournalistiek gerekend kunnen worden. Tevens worden
nieuwe termen gegeven aan journalistiekwerk dat overeenkomsten toont met wat anderen als
onderzoeksjournalistiek bestempelen. De volgende aspectenlijst zal een overzicht bieden van
kenmerken welke binnen dit onderzoek tot onderzoeksjournalistiek worden gerekend.
Onderzoeksjournalistiek is:
! eigen nieuwsgaring met een doelmatig karakter waardoor verhalen ontstaan welke
onbekend of niet expliciet waren
- 15 -