(2001) nummer 1 januari/februari - Nemesis

More documents

Recommendations

Info

een bedrijfspensioenregeling te doen erkennen, een nationale bepaling wordt toegepast volgens welke de werking van dat recht in de tijd, ingeval het beroep slaagt, beperkt is tot een periode ingaande twee jaar vóór de datum waarop het beroep werd ingesteld (arrest Magorrian en Cunningham, reeds aangehaald, punt 47). 43. Ook al ontzegt het betrokken procedurevoorschrift verzoeksters in de hoofdgedingen niet volledig het recht op aansluiting, dit neemt niet weg dat, evenals in de zaak Magorrian en Cunningham (reeds aangehaald), een procedurevoorschrift als regulation 12 van de Occupational Pension Regulations belet dat alle tijdvakken van arbeid van de belanghebbenden van vóór de twee jaren voorafgaand aan de datum van instelling van hun beroep, in aanmerking worden genomen voor de berekening van de uitkeringen die zelfs na de datum van indiening van de vordering verschuldigd zouden zijn. 44. Deze oplossing geldt te meer daar in de zaak Magorrian en Cunningham (reeds aangehaald) de belanghebbenden hun recht op retroactieve aansluiting bij een pensioenregeling wensten te doen erkennen om aanvullende uitkeringen te ontvangen, terwijl de onderhavige procedures aanhangig zijn gemaakt ter verkrijging van basisouderdomspensioenen. 45. Op het tweede onderdeel van de eerste vraag moet dus worden geantwoord, dat het gemeenschapsrecht zich verzet tegen een nationaal procedurevoorschrift volgens hetwelk voor de berekening van de voor de pensioenrechten mee te tellen tijdvakken van arbeid van een verzoekster alleen de tijdvakken van arbeid in aanmerking moeten worden genomen die zijn vervuld na een datum die niet meer dan twee jaar vóór de indiening van de vordering ligt. (...) Het Hof van Justitie, uitspraak doende op de door het House of Lords bij beschikking van 5 februari 1998 gestelde vragen, verklaart voor recht: 1) Het gemeenschapsrecht verzet zich niet tegen een nationaal procedurevoorschrift volgens hetwelk een vordering betreffende de aansluiting bij een bedrijfspensioenregeling (waaruit de pensioenrechten voortvloeien), op straffe van verval van recht moet worden ingediend binnen een termijn van zes maanden na afloop van het dienstverband waarop de vordering betrek- RECHTSPRAAK king heeft, mits deze termijn evenwel voor beroepen op basis van het gemeenschapsrecht niet minder gunstig is dan voor die op basis van nationaal recht. 2) Het gemeenschapsrecht verzet zich tegen een nationaal procedurevoorschrift volgens hetwelk voor de berekening van de voor de pensioenrechten mee te tellen tijdvakken van arbeid van een verzoekster alleen de tijdvakken van arbeid in aanmerking moeten worden genomen die zijn vervuld na een datum die niet meer dan twee jaar vóór de indiening van de vordering ligt. 3) Een beroep wegens schending van bepalingen van een wet als de Equal Pay Act 1970 is geen beroep op basis van nationaal recht dat vergelijkbaar is met een beroep wegens schending van artikel 119 EG-Verdrag (de artikelen 117-120 EG-Verdrag zijn vervangen door de artikelen 136 EG-143 EG). 4) Om te bepalen of een naar nationaal recht openstaand beroep een beroep op basis van nationaal recht is dat vergelijkbaar is met een beroep dat ertoe strekt de door artikel 119 van het Verdrag verleende rechten te doen gelden, moet de nationale rechter nagaan of de betrokken beroepen vergelijkbaar zijn wat hun voorwerp, oorzaak en voornaamste kenmerken betreft. 5) Om uit te maken of de procedurevoorschriften gelijkwaardig zijn, moet de nationale rechter objectief en abstract nagaan, of de betrokken voorschriften vergelijkbaar zijn gelet op hun rol in de gehele procedure, het verloop van die procedure en de bijzondere kenmerken van de voorschriften. 6) Het gemeenschapsrecht verzet zich tegen een procedurevoorschrift dat ten gevolge heeft, dat een vordering betreffende de aansluiting bij een bedrijfspensioenregeling (waaruit de pensioenrechten voortvloeien) moet worden ingesteld binnen een termijn van zes maanden na beëindiging van de arbeidsovereenkomst (of arbeidsovereenkomsten) waarop de vordering betrekking heeft, wanneer het gaat om een stabiel dienstverband, dat voortvloeit uit opeenvolgende overeenkomsten voor bepaalde tijd, die met geregelde tussenpozen worden gesloten en betrekking hebben op hetzelfde dienstverband waarop dezelfde pensioenregeling van toepassing is. (...) Noot Bovenstaand arrest vormt een gedeeltelijke weergave van de antwoorden van het HvJEG op een aantal vragen van de House of Lords over de toepassing van bepaalde Engelse beroepsen vervaltermijnen op nationale vorderingen tot pensioenreparatie met terugwerkende kracht, gebaseerd op de directe werking van artikel 141 (voorheen 119) EG-verdrag. De weergegeven vragen en antwoorden zijn geselecteerd op hun relevantie voor het Nederlandse recht, waar soortgelijke verjaringsproblemen spelen. Waar gaat het ook al weer over? Met het befaamde Barber-airest (C-262/88, Jur. 1990,1-1889) bepaalde het HvJEG dat bovenwettelijk pensioen als loon moet worden aangemerkt, wat betekent dat er op grond van artikel 141 EG-verdrag een verplichting tot gelijke behandeling zou bestaan vanaf in beginsel 8 april 1976, toen directe werking werd toegekend aan artikel 141 {Defrenne II C-43/75, Jur. 1976, 455). Het HvJEG beperkte echter destijds de terugwerkende kracht van Barber. Op grond van het eerdere arrest Bilka (C-170/84, Jur. 1986, 1607) en de latere arresten Ten Oever (C-W9/91, Jur. 1993,1-4879) en Vroege/Fisscher (C-57/93, Jur. 1994, 1-4541; C-128/93, Jur. 1994, 1-4583) kwam hierna evenwel vast te staan dat sekseonderscheid dat tot uitsluiting van deelname aan de pensioenregeling heeft geleid, zoals in Bilka het geval was, óp grond van artikel 141 EG-verdrag hersteld moet worden over vervulde dienstjaren vanaf 8 april 1976. Sekseonderscheid dat slechts gevolgen heeft gehad voor (de hoogte van) de pensioenuitkeringen, zoals in Barber het geval was, dient op grond van artikel 141 hersteld te worden over vervulde dienstjaren vanaf 17 mei 1990. Om het Europese recht op pensioenreparatie ingeval van algehele discriminatoire uitsluiting in het verleden daadwerkelijk af te dwingen, moet voor de nationale rechter beroep worden gedaan op de directe werking van artikel 141 EG-verdrag. Ingeval van drect werkende Europese rechten heeft het HvJEG al vroegtijdig bepaald dat de handhaving hiervan, bij gebrek aan Europeesrechtelijke procesrecht, onderworpen is aan het nationale procesrecht. Dat geldt in beginsel ook voor beroeps-, verval- of verjaringstermijnen die hiervan deel uitmaken. Evenwel worden hieraan met het oog op het effet utile van het Europees recht twee randvoorwaarden gesteld door het HvJEG, namelijk: (1) nationale procedurevoorschriften mogen de uitoefening van het Europese gemeenschaps- NEMESIS 2001 nr. 1
echt niet praktisch onmogelijk of uiterst moeilijk maken {effectiviteitbeginsel), en (2) de toegepaste, nationale voorschriften mogen niet ongunstiger zijn dan de voorschriften die worden toegepast op soortgelijke rechtsvorderingen met een zuiver nationaalrechtelijke oorsprong {equivalentiebeginsel) (C-33/76 {Rewe), Jur. 1976, 1989). Zowel in Nederland als in het VK zijn vele rechtsvorderingen aanhangig gemaakt teneinde aansluiting bij de pensioenregeling te verkrijgen met terugwerkende kracht tot in beginsel 1976. Verzilvering van dit Europees recht op pensioenreparatie stuit tot nu toe in veel gevallen geheel of gedeeltelijk af op een beroep van de wederpartij op verjaring. In het VK gaat het, voorzover van belang, om twee termijnen uit de toepasselijke Equal Pay Act. De ene termijn betreft een beroepstermijn waarbij binnen zes maanden na beëindiging van de arbeidsovereenkomst een vordering moet zijn ingesteld (section 2/4 EPA). De andere betreft een vervaltermijn waarbij de terugwerkende kracht van pensioenreparatie is beperkt tot twee jaar voordat de vordering is ingediend (section 2/5 EPA). Vraag van de House of Lords is onder andere in hoeverre de toepassing van deze termijnen in overeenstemming is met het eerder genoemde effectiviteit- en equivalentiebeginsel.Een soortgelijke vraag speelde al eerder voor het HvJEG in de zaak Maggorian (C-246/96 Jur. 1997,1-7153). Hier betrof het een pensioenregeling waarin was bepaald dat bij een voltijddienstverband van twintig jaar recht bestond op extra pensioenverstrekkingen. De voltijdseis vormt een verboden indirect sekseonderscheid, maar door toepassing van de tweejarige vervaltermijn van section 2/5 EPA kan de werkneemster per definitie niet voldoen aan de eis van twintig jaar (deeltijd)dienstverband. Het HvJEG oordeelde in casu dat de betreffende vervaltermijn buiten toepassing moest blijven omdat deze niet slechts de retroactieve toekenning van (pensioen)uitkeringen beperkt - wat in het verleden toelaatbaar is geacht door het HvJEG (C-410/92, Jur. 1994, I- 5483) - maar voorkomt dat de gehele periode van dienstverband tussen 1976 en 1990, die de basis vormt voor de berekening van in de toekomst te verstrekken pensioenuitkeringen, erkend kan worden. Het laatste, zo bepaalde het HvJEG, maakt de uitoefening van het gemeenschapsrecht praktisch onmogelijk en geeft bovendien een (on- RECHTSPRAAK geoorloofde) verdere limitering aan de directe werking van artikel 141 EGverdrag. Maggorian deed reeds het vermoeden rijzen dat de toepassing van verjaringstermijnen op een vordering tot pensioenreparatie niet in alle gevallen geoorloofd is. Onduidelijk was echter nog in hoeverre aan dit arrest een breder belang mocht worden gegeven, omdat het in casu ging om een bijzonder recht op aanvullende prestaties boven op reguliere pensioenaanspraken die per arbeidsjaar worden opgebouwd. De hier besproken zaak Preston, waar het gaat om reguliere pensioenaanspraken, brengt duidelijkheid. Opnieuw stelt het HvJEG dat de tweejarige vervaltermijn van section 2/5 EPA buiten toepassing moet blijven omdat deze de uitoefening van het gemeenschapsrecht praktisch onmogelijk maakt (r.o. 42). Het blijkt daarbij niet van belang te zijn dat de tweejarige termijn in casu niet voorkomt dat het recht op aansluiting volledig wordt ontzegd. Het gaat erom, aldus het HvJEG, dat de vervaltermijn belet dat alle vervulde arbeidsjaren in aanmerking worden genomen voor de berekening van uitkeringen die zelfs na de datum waarop de vordering is ingesteld, verschuldigd zouden zijn (r.o. 43). Dit laatste klemt des te meer omdat het hier, in tegenstelling tot Maggorian, om basisaanspraken op pensioen gaat (r.o. 44). De toepassing van de beroepstermijn waarbij binnen zes maanden na beëindiging van de arbeidsovereenkomst een vordering moet zijn ingesteld (section 2/4 EPA), acht het HvJEG wel geoorloofd. Dit, omdat deze termijn alleen de rechtszekerheid dient en de door het gemeenschapsrecht verleende rechten in zichzelf niet aantast (r.o. 34 en 41). Het Preston-arrest betekent voor Nederland dat er een zeer aanzienlijke kans bestaat dat ook de Nederlandse civielrechtelijke verjaringstermijnen geen toepassing mogen vinden ingeval van een vordering tot toetreding tot de pensioenregeling met terugwerkende kracht. Hierbij gelden dan wel de volgende beperkingen: (1) De door de wederpartij ingeroepen (Nederlandse) verjaringstermijn moet in casu beletten dat alle of een deel van de vervulde dienstjaren die gelegen zijn tussen 8 april 1976 en 17 mei 1990 mogen meetellen voor pensioenreparatie en (2) het moet gaan om reparatie van in de toekomst verschuldigde pensioentermijnen. Het laatste wil zeggen dat werknemer in kwestie nog niet gepensioneerd NEMESIS 2001 nr. 1 is, of wanneer dit wel het geval is, de gepensioneerde alleen reparatie verzoekt over nog uit te keren pensioentermijnen en niet over reeds uitgekeerde pensioentermijnen. De Hoge Raad heeft op 3 december 1999 in de zaak Rosendal, onder oudBW, aangenomen dat een vordering tot toetreding tot de pensioenregeling met terugwerkende kracht gekarakteriseerd moet worden als een vordering tot schadevergoeding {JAR 2000/17). Onder NBW verjaart een dergelijke vordering na twintig jaar, mits binnen vijfjaar nadat men met de schade bekend is geworden een vordering is ingediend (artikel 3:310 BW). Het struikelblok hierbij is met name de datum waarop aangenomen wordt dat men met de schade bekend is geworden. In Vroege/Fisscher, waarin bepaald werd dat het recht op aansluiting terugwerkt tot 8 april 1976, verwierp het HvJEG het beroep op opgewekt vertrouwen van de kant van de werkgever onder verwijzing naaxBilka (1986). Hierin was reeds eerder het recht op pensioenaansluiting toegekend. Zou men op grond hiervan aannemen dat ook de werknemer vanaf 1986, of wellicht wel 1976, bekend kan zijn met het Europees recht op aansluiting, dan is de kans niet ondenkbeeldig dat het gros van de Nederlandse rechtsvorderingen tot pensioenreparatie te laat is ingediend. Preston roept echter nu de vraag op of de Nederlandse rechter art. 3:310 BW niet geheel buiten toepassing moet laten, voorzover het gaat om het in aanmerking nemen van tijdvakken van arbeid op grond waarvan toekomstige pensioenuitkeringen zullen worden berekend. Behalve dat dit de verjaring van de reeds ingediende vorderingen zou kunnen voorkomen, zou dit tevens betekenen dat ook nu nog vorderingen tot pensioenreparatie zijn in te dienen daar het civiele recht geen algemene beroepstermijnen kent. Wat de betekenis is van Preston voor de Nederlandse verjaringstermijnen van boek 3 BW is evenwel nog niet met volstrekte zekerheid te zeggen. Het Nederlandse verjaringsprobleem is weliswaar identiek aan het Engelse, maar met dit verschil dat de Nederlandse verjaringstermijn in principe te stuiten is, dit in tegenstelling tot de Engelse vervaltermijn. Toch lijkt het mij zeer de vraag of de Nederlandse mogelijkheid van stuiting de limiterende werking die in beginsel van verjaring uitgaat, geheel kan wegnemen. Het HvJEG legt immers in de hier besproken zaak Preston sterk de nadruk op
Page 1 and 2: JANUARI/FEBRUARI 2001 ARBEID, ZORG
Page 3 and 4: Vakantie, zorg en andere hobbies: w
Page 5 and 6: de winkel. Noodmaatregelen lijken g
Page 7 and 8: I VROUWENRECHTEN De genoemde VN-ver
Page 9 and 10: gy for making women's as well as me
Page 11 and 12: cial discrimination the rights of p
Page 13 and 14: In verband met art. 6, dat het rech
Page 15 and 16: I VROUWENRECHTEN krachter geen of e
Page 17 and 18: come the child's legal father if he
Page 19 and 20: ACTUALITEITENKATERN Samenstelling M
Page 21: een vrouw in het Verenigd Koninkrij
Page 25 and 26: tigen. Zij zal de Minister opdragen
Page 27 and 28: 2.6. Bij vonnis d.d. 1 februari 200
Page 29 and 30: De vorderingen van de benadeelde pa
Page 31 and 32: wet Aaw de eis dat iedereen die van
Page 33 and 34: ingezet kan worden. Het vereiste va
Page 35 and 36: maart 1999, geldig tot 22 maart 200
Page 37 and 38: door de korpschef van de regiopolit
Page 39 and 40: elates to their reproductive functi
Page 41 and 42: crimination against women, as well
Page 43 and 44: 13. Encourages all those involved i
Page 45: patroon dat politiemensen volgen in
Page 48 and 49: was 'ambiguous' when the sperm dono
Page 50 and 51: I TAKING born, he regularly visited
Page 52 and 53: Relevant Case Law I TAKING In the f
Page 54 and 55: asis van het hoofdstuk betreffende
Page 56 and 57: I KRONIEK Commissie t. fie/g/ê-jur
Page 58 and 59: I KRONIEK een vrouw vanwege zwanger
Page 60 and 61: Tot slot I KRONIEK De trend in geli
Page 62 and 63: geldt, maar als ziekte. Het vernieu
Page 64: REDACTIONEEL MIES WESTERVELD, DE KA

(2001) nummer 1 januari/februari - Nemesis

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?