(2001) nummer 1 januari/februari - Nemesis

More documents

Recommendations

Info

I KRONIEK Commissie t. fie/g/ê-jurisprudentie en een uitbreiding van het Barber-protocol, toe. Gelijke behandeling Directe discriminatie Sinds de inwerkingtreding van Richtlijn 76/207 heeft het Hof drie belangrijke arresten gewezen inzake de uitleg van art. 2 lid 2 van de richtlijn. Op grond van dit artikel is het de lidstaten toegestaan bepaalde beroepsactiviteiten en soms ook opleidingen van de toepassing van gelijke behandeling uit te sluiten. Dit zijn beroepsactiviteiten (of opleidingen) waarvoor 'vanwege de aard of de voorwaarden voor de uitoefening ervan het geslacht een bepalende factor is'. Al in 1986 ging het er - in de zaak Johnston 24 - om dat vrouwelijke politieagenten, anders dan hun mannelijke collega's, niet met vuurwapens werden uitgerust en geen opleiding in het omgaan met en het gebruik van vuurwapens kregen. Meer recent, in de zaak Sirdar 25 , betrof het de uitsluiting van vrouwen van de Royal Marines en in de zaak Kreif- 6 ging het om de uitsluiting van vrouwen van nagenoeg alle militaire functies in het Duitse leger. In de zaak Johnston oordeelde het Hof dat de afwijking van art. 2 lid 2 van de richtlijn strikt moet worden uitgelegd en toegepast met inachtneming van het gelijkheidsbeginsel. Dit houdt in dat afwijkingen niet verder mogen gaan dan passend en noodzakelijk is ter verwezenlijking van het nagestreefde doel. Daarnaast oordeelde het Hof dat lidstaten verplicht zijn de betrokken activiteiten op gezette tijden te onderzoeken om na te gaan of het gezien de maatschappelijke ontwikkelingen gerechtvaardigd is de desbetreffende afwijking van het basisprincipe van gelijke behandeling te handhaven. De recente uitspraken hebben toegevoegd dat de nationale autoriteiten afhankelijk van de omstandigheden, over een zekere beoordelingsmarge beschikken bij de vaststelling van de maatregelen die zij ter bescherming van de openbare veiligheid van een lidstaat noodzakelijk achten. 27 Daarnaast oordeelde het Hof dat uitsluitend specifieke activiteiten mogen worden uitgesloten. 28 De voornaamste conclusie die uit deze rechtspraak kan worden getrokken is dat de 'zekere beoordelingsmarge' waarover de lidstaten beschikken aan strikte criteria onderhevig is. 29 Het Hof heeft in een verdragsinbreukprocedure Griekenland opgedragen een einde te maken aan de praktijk dat getrouwde vrouwen aan specifieke regels werden 24. Zaak 222/84, Johnston, Jur. 1986,1-1651 25. C-273/97, Sirdar, Jur. 1999,1-7403. ft/V2000, 1186 (RN-kort). 26. C-285/98, Kreil, Jur. 2000,1-69. RN 2000, 1187 (RN-kort). 27. C-273/97, Sirdar, Jur. 1999,1-7403. 28. C-285/98, Kreil, Jur. 2000,1-69. 29. Op de uitspraken is met wisselend enthousiasme gereageerd. Vgl. Babette Koopman, MR7*juni 2000; Tobler en Mok (Ondernemingrecht 200, nr 12, p. 362-363). Vrijwel direct na de uitspraken van het Hof heeft de Commissie gelijke behandeling zich gebogen over een soortgelijke vraag; de uitsluiting van vrouwen van het Korps Mariniers en op onderzeeboten. In het oordeel van de Commissie is echter niet veel terug te vinden van deze strikte criteria die het Hof uiteenzette en toepaste in de zaak Sirdar. Zie over deze uitspraken ook Panos Koutrakos, 'Community law and equal treatment in the armed forces', European Law Review August 2000, p. 433- 442. 30. C-187/98, Commissie t. Griekenland, Jur. 1999,1-7713. VAN HET EG-RECHT BABETTE K O O P M A N & ANNICK MASSELOT onderworpen die niet golden voor getrouwde mannen. 30 Deze zaak maakt weer eens duidelijk dat de Commissie nog een belangrijke taak heeft om lidstaten op de vingers te tikken. Indirecte discriminatie Volgens sommigen heeft het Hof een aantal kansen laten liggen om op het gebied van indirecte discriminatie duidelijke regels te formuleren. In de zaak Seymour-Smith en Perez 31 ging het om de vraag wanneer er nu sprake is van indirecte discriminatie. Het Hof heeft al eerder overwogen dat er sprake is van indirecte discriminatie wanneer een maatregel een aanzienlijk groter percentage van het ene geslacht dan het andere geslacht treft. Zonder uitspraak te doen waar nu het exacte omslagpunt ligt oordeelde het Hof dat er ook sprake kan zijn van indirecte discriminatie bij een kleiner verschil dat langdurig aanhoudt. Daarmee wordt er een extra mogelijkheid geschapen, maar wordt het voor de nationale rechter ook moeilijker om te oordelen of er nu sprake is van indirecte discriminatie of niet. Dit is met name te wijten aan het feit dat het Hof geen duidelijke grenzen heeft kunnen - of willen - stellen. Het tweede belangrijke aspect in Seymour-Smith en Perez heeft betrekking op de rechtvaardiging. Het Hof gaat niet diep in op de vraag of de maatregel uit hoofde van de sociale politiek te rechtvaardigen is en laat aan de nationale rechter een zeer lichte toets. Dit is met name interessant in samenhang met het arrest Sievers en Schrage. In deze zaak overwoog het Hof dat de economische doelstelling van art. 141 EG ondergeschikt is aan de sociale doelstelling van die verdragsbepaling 32 . Terwijl in Defrenne 33 het Hof suggereerde dat sociale doelstellingen op hetzelfde niveau stonden als economische doelstellingen, wordt er nu door het Hof een bepaalde hiërarchie aangegeven. Door deze uitspraken geeft het Hof duidelijk prioriteit aan de sociale doelstellingen van gelijke behandeling maar lijkt het voor lidstaten makkelijk om een indirect discriminerende maatregel te rechtvaardigen. Deeltijdarbeid 34 In de preambule van de raamovereenkomst inzake deeltijdwerk 35 kondigden de sociale partners hun voornemen aan om een soortgelijke overeenkomst te sluiten voor andere flexibele vormen van arbeid. Op 23 maart 1998 zijn de sociale partners begonnen met de onderhandeling. 36 Bijna eenjaar daarna, op 18 maart 1999 hebben ze de raamovereenkomst inzake arbeids- 31.C-167/97, Seymour-SmithandPerez, Jur. 1999,1-623, RN1999, 1078, m. nt. van Marlies Vegter. 32. C-270-271/97, Sievers en Schrage, Jur. 2000,1-929, r.o. 57. 33. Zaak 43/75, Defrenne II, Jur. 1976, p. 455. 34. Voor zaken met betrekking tot deeltijdwerknemers en zelfstandigen zie: Zaak C-281/97, Kriiger, Jur. 1999, 1-5127 (RN 2000, 1163, met noot van Marlies Vegter); C-226/98, J0rgensen, Jur. 2000,1-2447; Zaak C-322/98, Kachelmann, n.n.g, 35. Geïmplementeerd door Richtlijn 97/81 (Pb EG L 14/9 van 1998) en van toepassing verklaard voor het Verenigd Koninkrijk door Richtlijn 98/23 (Pb EG L 131/10 van 1998). Over de achtergrond van de richtlijnen zie o.m. Jeffrey, 'Not Really Going to Work? Of the Directive on Part-time Work, "Atypical Work" and attempt to regu- Iatelt',/U1998,nr. 3, p.193. 36. UNICE, CEEP, ETUC. Zie Nemesis 1997 nr. 4, actualiteitenkatern, p. 29 en L. Senden, 'Kroniek van het EG-recht', Nemesis 1999 nr. 1, p. 21 enp. 23. 26 NEMESIS 2001 nr. 1
overeenkomsten voor bepaalde tijd afgesloten. De raamovereenkomst is op 28 juni 1999 aangenomen door de Raad in de Richtlijn 99/70 inzake arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd. 37 Lidstaten hebben tot 10 juli 2001 om de Richtlijn te implementeren. 38 Het doel van de overeenkomst is om de kwaliteit van de arbeid voor bepaalde tijd te verbeteren door toepassing van het non-discriminatiebeginsel te waarborgen en om een kader vast te stellen om misbruik als gevolg van het gebruik van opeenvolgende arbeidsovereenkomsten van bepaalde tijd te voorkomen. 39 Er is voorzien in drie specifieke rechten voor tijdelijke werknemers. Ten eerste, net zoals in de Deeltijdwerkrichtlijn, geldt het non-discrimininatiebeginsel. 40 Ten tweede voorziet de Richtlijn in maatregelen ter voorkoming van misbruik van tijdelijke contracten. 41 Het derde recht heeft betrekking op informatie. 42 Door deze uitspraken geeft het Hof duidelijk prioriteit aan de sociale doelstellingen van gelijke behandeling De richtlijn lijkt sterk op de Richtlijn voor deeltijdarbeid. Hoewel zowel deeltijdarbeid als arbeid voor bepaalde tijd beide vormen zijn van flexibele contracten, is het de vraag of de vergelijking verder wel opgaat. Vaak is de keuze voor deeltijdwerk een weloverwogen en positieve keuze, terwijl velen die met een contract voor bepaalde tijd werken, wanneer mogelijk, liever zouden kiezen voor een vast (en daarmee meer zeker) contract voor onbepaalde tijd. Het is daarom opmerkelijk dat de overeenkomsten op een soortgelijke manier zijn opgezet en zijn gebaseerd op het non-discriminatiebeginsel. Het is de vraag of werknemers met een tijdelijk contract speciale behoefte hebben aan non-discriminatie. Meer nadruk op bescherming in plaats van non-discriminatie zou tijdelijke werkers zekerheid kunnen bieden waardoor de verhouding met de werkgevers meer in evenwicht zou zijn. 43 Net als in de preambule van de deeltijdovereenkomst, wordt in deze overeenkomst ook weer een volgende overeenkomst aangekondigd: uitzendwerk staat op de agenda. 37. Pb EG L 175/143 van 1999. Zie voor het originele voorstel COM(99)203 final. 38. Zie Rectificatie in Pb EG L 244/64 van 1999. Voor een discussie over de potentiële impact van de richtlijn kunnen we hier verwijzen naar een speciale editie van het International Journal of Comparativ e Labour Law and Industrial Relations 1999, 15/2. 39. Clausule 1 40. Clausule 4 41. Clausule 5 42. Clausules 6 en 7 43. Gelukkig heeft Nederland door de Wet flexibiliteit en zekerheid voorzien in enige bescherming. 44. Na de uitspraken in zaak C-450/93, Kalanke, Jur. 1995, 1-3051 en C-409/95, Marschall, Jur. 1997,1-6363. 45. C-158/97, Badeck, Jur. 2000,1-1875. 46. C-158/97, Badeck, Jur. 2000,1-1875, r.o. 23. 47. Het is hierbij misschien nuttig om op te merken dat terwijl deze zaak aanhangig was, door het Verdrag van Amsterdam art. 119 werd gewijzigd. Aan het art. werd lid 4 toegevoegd: 'Het beginsel van gelijke behandeling belet niet dat een lidstaat, om volledige gelijkheid KRONIEK VAN HET EG-RECHT B A B E T T E K O O P M A N 5 A N N 1 C K M A S S E L O T Positieve actie Voor de derde keer moest het Hof zich buigen over een maatregel voor positieve actie. 44 Het Hof moest zich uitspreken of een maatregel die voor een bepaalde sector voorziet in positieve actie bij aanstelling ten gunste van kandidaten die tot het ondervertegenwoordigde geslacht behoren in overeenstemming is met het gemeenschapsrecht. In Badeck 45 overwoog het Hof dat zo'n maatregel in overeenstemming is met de Gelijkebehandelingsrichtlijn wanneer aan vrouwen niet automatisch en onvoorwaardelijk voorrang wordt verleend en wanneer de sollicitaties worden onderworpen aan een objectieve beoordeling, die rekening houdt met de bijzondere persoonlijke situatie van alle kandidaten. 46 Deze zaak toont aan dat het Hof bereid is om de politieke wil van de lidstaten te volgen, zoals die tot uitdrukking komt in het gewijzigde art. 141 EG. 47 Hoewel de regeling van de deelstaat Hessen in deze zaak voorzag in positieve actie die niet automatisch en onvoorwaardelijk is, leek die er veel op. Inhoudelijk gezien onderscheidt de maatregel in Badeck zich nauwelijks van de maatregel van de deelstaat Bremen die werd afgekeurd door het Hof in de zaak Kalanke. Al voordat Zweden toetrad tot de Europese Gemeenschappen beschikte het over wetgeving voor positieve actie. Gekwalificeerde kandidaten van het ondervertegenwoordigde geslacht mochten voorrang krijgen, zelfs wanneer de niet-gekozen persoon beter voldeed aan de objectieve voorwaarden. In Abrahamsson oordeelde het Hof, in overeenstemming met haar eerdere uitspraken 48 , dat zo'n maatregel niet in overeenstemming is met het gemeenschapsrecht. 49 Zwangerschap Al sinds de eerste uitspraken met betrekking tot zwangerschap is het duidelijk dat onder EG-recht de problemen van zwangere vrouwen afhankelijk van de specifieke situatie verschillend werden beoordeeld. 50 Doordat er steeds weer wordt gekozen voor een andere invalshoek ontstaat er een caleidoscoop van rechten. De zaken na Dekker en Hertz hebben meer invalshoeken toegevoegd. In Boyle, 51 net zoals in H0y Pedersen, 52 heeft het Hof een duidelijk onderscheid gecreëerd tussen zwangerschap en moederschap. Ongunstige behandeling van van mannen en vrouwen in het beroepsleven in de praktijk te verzekeren, maatregelen handhaaft of aanneemt waarbij specifieke voordelen worden ingesteld om de uitoefening van een beroepsactiviteit door het ondervertegenwoordigde geslacht te vergemakkelijken of om nadelen in de beroepsloopbaan te voorkomen en compenseren'. 48. C-450/93, Kalanke, Jur. 1995,1-3051, C-409/95, Marschall, Jur. 1997,1-6363 en C-158/97, Badeck, Jur. 2000,1-1875. 49. Deze uitspraak heeft tot veel beroering geleid in Zweden. Dit komt doordat het Hof en Zweden een verschillende interpretatie geven aan het concept positieve discriminatie. De Zweedse interpretatie laat een substantieel verschil toe in de kwalificatie van de kandidaten, waar het Hof zo een verschil niet toelaat. Zie ook over positieve actie: H. Fenwick, 'From Formal to Substantive Equality: the Place of Affirmative Action in European Union Sex Equality Law', European Public Law 1998, Vol. 4 nr. 4, p. 507-516. 50. Zaken 177/88, Dekker, Jur. 1990,1-3941 en C-179/88, Hertz, Jur. 1990,1-3979. 51. C-411/96, Boyle, Jur. 1998,1-6401, r.o. 39. 52. C-66/96, H0y Pedersen, Jur. 1998,1-7327, r.o. 26. NEMESIS 2001 nr. 1 27
Page 1 and 2:
JANUARI/FEBRUARI 2001 ARBEID, ZORG
Page 3 and 4:
Vakantie, zorg en andere hobbies: w
Page 5 and 6: de winkel. Noodmaatregelen lijken g
Page 7 and 8: I VROUWENRECHTEN De genoemde VN-ver
Page 9 and 10: gy for making women's as well as me
Page 11 and 12: cial discrimination the rights of p
Page 13 and 14: In verband met art. 6, dat het rech
Page 15 and 16: I VROUWENRECHTEN krachter geen of e
Page 17 and 18: come the child's legal father if he
Page 19 and 20: ACTUALITEITENKATERN Samenstelling M
Page 21 and 22: een vrouw in het Verenigd Koninkrij
Page 23 and 24: echt niet praktisch onmogelijk of u
Page 25 and 26: tigen. Zij zal de Minister opdragen
Page 27 and 28: 2.6. Bij vonnis d.d. 1 februari 200
Page 29 and 30: De vorderingen van de benadeelde pa
Page 31 and 32: wet Aaw de eis dat iedereen die van
Page 33 and 34: ingezet kan worden. Het vereiste va
Page 35 and 36: maart 1999, geldig tot 22 maart 200
Page 37 and 38: door de korpschef van de regiopolit
Page 39 and 40: elates to their reproductive functi
Page 41 and 42: crimination against women, as well
Page 43 and 44: 13. Encourages all those involved i
Page 45: patroon dat politiemensen volgen in
Page 48 and 49: was 'ambiguous' when the sperm dono
Page 50 and 51: I TAKING born, he regularly visited
Page 52 and 53: Relevant Case Law I TAKING In the f
Page 54 and 55: asis van het hoofdstuk betreffende
Page 58 and 59: I KRONIEK een vrouw vanwege zwanger
Page 60 and 61: Tot slot I KRONIEK De trend in geli
Page 62 and 63: geldt, maar als ziekte. Het vernieu
Page 64: REDACTIONEEL MIES WESTERVELD, DE KA
show all

(2001) nummer 1 januari/februari - Nemesis

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?