finalVersion - Erasmus Universiteit Rotterdam

estuur en anderzijds de voorspelbaarheid en de positie van het ambtelijk apparaat. Het
ambtelijk apparaat vormt volgens René Crince le Roy, een van Nederlands eerste
hoogleraren in de bestuurskunde, dan ook de vierde macht naast de door De Montesquieu
geformuleerde drie machten. 20 Naast de relatie met het ambtelijk apparaat onderhoudt de
uitvoerende macht ook een relatie met het publiek. Het verband dat tussen politiek en de
publieke opinie bestaat, wordt door Barrie Axford uitgelegd in Politics an introduction. 21
Hij definieerde hierin publieke opinie als een middel waarmee het publiek haar mening
en wensen aan het bestuur kenbaar maakt. 22 Dit betekent dat de publieke opinie, althans
in een democratie, op zijn minst op de lange duur het handelen van de overheid bepaalt.
Dit hoofdstuk gaat nader in op de verbintenissen tussen deze verschillende partijen welke
in de slotparagraaf aan elkaar verbonden zullen worden.
2.1 Het Weberiaans model
Het theoretisch model waarin Max Weber de wenselijke positie van een ambtenaar
beschreef, gaat in op de ideaaltypische wijze waarop een organisatie waarbinnen een
ambtelijke functie wordt uitgevoerd zou moeten functioneren, namelijk de bureaucratie.
Aanleiding voor Weber om een dergelijk model te willen ontwikkelen was de groei van
het aantal overheidstaken eind negentiende eeuw. Waar het volgens Weber voor een
bestuurder aankwam op leidinggevende kwaliteiten bij het innemen van standpunten en
het maken van keuzes, moest de ambtenaar objectief en professioneel zijn en het
vermogen hebben zichzelf dienstbaar op te stellen ten opzichte van het bestuur. 23 Anders
dan de bestuurder voert de ambtenaar zijn werk uit binnen een bureaucratische
werkomgeving, waarmee Weber doelde op een rationele organisatie waarbinnen
werkzaamheden op een efficiënte en effectieve manier worden uitgevoerd. Daarbij
maakte hij onderscheid tussen verschillende typen van bureaucratieën waarbij het legaal-
rationeel model – “de bureaucratie als ‘uitingsvorm’ van de legale gezagsuitoefening” –
de voorkeur genoot. 24 Binnen een dergelijke bureaucratie bestaat er volgens Weber geen
ruimte voor persoonlijk gewin of een persoonlijke visie: het primaat van het stelsel ligt
20
René Crince le Roy, De vierde macht (Den Haag 1969) 15.
21
Barrie Axford, ‘Parties, Interest groups and public opinion’ in: Barrie Axford e.a., Politics, an
introduction (herz. ed.; Londen 2002) 358 – 407.
22
Ibidem, 358, 404.
23
Max Weber, ‘Politics as vocation’ in: Hans H. Gerth and C. Wright Mills, From Max Weber: Essays in
Sociology (New York 1946) 96.
24
Frits van der Meer en Laurens Roborgh, Ambtenaren in Nederland (Alphen a/d Rijn 1993) 32-33.
7