finalVersion - Erasmus Universiteit Rotterdam

6 Conclusie
Het doel van dit onderzoek was drieledig. Allereerst ben ik mijn onderzoek gestart vanuit
de hypothese dat het voor een ambtelijk topkader mogelijk is om invloed uit te oefenen
op politieke besluitvormingsprocessen. Op basis van een literatuurstudie heb ik een
antwoord geprobeerd te formuleren op de vraag welke positie een ambtelijk topkader in
theorie kan hebben. Vervolgens heb ik deze hypothese toegepast op een historische casus
door de vraag te stellen welke positie het ambtelijk topkader daadwerkelijk bekleedde.
Door de aard van de gekozen casus bleek het van belang niet alleen naar de relatie tussen
ambtenaren en bestuurders te kijken, maar ook de rol van de samenleving bij het
onderzoek te betrekken. Dit leidde tot de volgende vraag: Welke rol speelde het ambtelijk
topkader in de planvorming van Plan 2000+, in hoeverre werden de beleidsinitiatieven
van dit topkader ingebed in de politieke besluitvorming en in hoeverre is de publieke
opinie invloed van hierop geweest?
Uit het theoretisch kader is gebleken dat de Weberiaanse ideaaltypische overheid een
grote aantrekkingskracht heeft. Dit ideaaltypisch model spreekt zich enerzijds uit over de
positie van mensen in dienst van de overheid, de ambtenaren, en anderzijds over de wijze
waarop deze ambtenaren hun werkzaamheden idealiter inrichten, de bureaucratie. Binnen
dit model worden ambtenaren uitsluitend gezien als uitvoerders van het bestuur. Tussen
theorie en praktijk bleek echter een verschil te bestaan. In tegenstelling tot het ideaaltype
van Weber beamen wetenschappers en betrokkenen nadrukkelijk het beeld van het
ambtelijk apparaat als vierde macht, zoals Crince le Roy het zo duidelijk omschreef. Deze
macht kwam volgens Crince le Roy onder andere voort uit een gebrek aan controle.
Hoewel er sindsdien maatregelen zijn getroffen om de controle op het ambtelijk apparaat
te verbeteren, bijvoorbeeld door de invoering van de wet openbaarheid van bestuur en de
invoering van het duale stelsel, heeft de constatering dat het ambtelijk apparaat een
machtspositie bezit niet geleid tot structurele veranderingen in de vormgeving of
werkwijze van de overheid.
Op basis van de conclusie dat het ambtelijk topkader een eigen machtspositie
bezit, is het aannemelijk dat het ambtelijk topkader in sommige gevallen daadwerkelijk
invloed uitoefent. Dit vermoeden wordt bevestigd wanneer de observering van Mark
Bovens dat er sinds de Tweede Wereldoorlog sprake is van een professioneel ambtelijk
apparaat dat aangestuurd wordt door een lekenbestuur wordt verbonden aan het werk van
70