finalVersion - Erasmus Universiteit Rotterdam

ij de politiek. 25 Het betreft dan ook een ideaaltypisch model, gebaseerd op regels en
procedures waar zorgvuldige uitvoering, consistentie en voorspelbaarheid uit
voortvloeien. 26
Sinds de publicatie van het Weberiaans model worden er twee belangrijke debatten
gevoerd. De eerste betreft de implementatie van dit model in de praktijk. De tweede
betreft de discussie over de vraag hoeveel invloed het ambtelijk apparaat heeft en mag
hebben. Deze laatste discussie kent verschillende invalshoeken en richt zich onder andere
op de vraag hoe een bestuur kan voorkomen dat ambtenaren zijn beleid doorkruisen.
Onderzoek hiernaar is meestal uit politieke motieven ingegeven. De vraag welke
processen ten grondslag liggen aan de wederzijdse verstandhouding tussen ambtenaren en
bestuurders betreft de tweede discussie. Onderzoek hiernaar wordt veelal vanuit
bestuurskundige invalshoek verricht. Aangezien mijn onderzoek zich richt op de vraag in
hoeverre beleidsinitiatieven vanuit het ambtelijk kader binnen de politieke besluitvorming
worden ingebed valt dit onderzoek binnen de laatste categorie waarbij een ambtelijke in
plaats van de meer gebruikelijke bestuurlijke insteek is gekozen. Daarbij is het van
belang in het achterhoofd te houden dat het publiek zich Webers idealen heeft eigen
gemaakt. Zo bevestigde Abraham Jan Steijn (2006) tijdens zijn oratie dat bij het publiek
nog altijd een “Weberiaans beeld” bestaat over de wijze waarop het ambtelijk apparaat
zijn taak zou moeten uitvoeren. 27
2.2 Het bureaucratisch model nader beschouwd
Een bureaucratie heeft als neutraal concept en fenomeen betrekking op een hiërarchische
organisatiestructuur waar procedures, regels en een strikte verdeling van
verantwoordelijkheden deel van uitmaken. 28 In de praktijk heeft het woord bureaucratie
in Nederland al sinds lange tijd een negatieve connotatie. Zo wees Aris van Braam al in
1957 op de “onsympatieke bijgedachte” van het woord doordat er een tegenstelling
bestond tussen het Weberiaans model en het daadwerkelijke optreden van het ambtelijk
apparaat. 29 Een uitwerking van deze tegenstelling werd geboden door de Amerikaanse
socioloog Robert K. Merton (1957). Hij achtte twee zaken van belang. Ten eerste bestond
er een discrepantie tussen de ideaaltypische bureaucratie en de persoonlijke belangen van
25 Mark Rutgers, Grondslagen van de bestuurskunde (Bussum 2004) 158.
26 Pieter Wagenaar e.a., Duizend jaar openbaar bestuur in Nederland (Bussum 2011) 21-22.
27 Abraham Jan Steijn, Carrièrejager of dienaar van de publieke zaak (Rotterdam 2006) 3.
28 Frits van der Meer en Laurens Roborgh, Ambtenaren in Nederland (Alphen a/d Rijn 1993) 27-29.
29 Aris van Braam, Ambtenaren en bureaukratie in Nederland (Den Haag 1957) 13.
8