finalVersion - Erasmus Universiteit Rotterdam

Guido van Enthoven. In analogie van Van Enthovens studie naar de informatierelatie
tussen de regering en de Tweede Kamer, veronderstel ik dat het ambtelijk topkader een
informatievoordeel ten opzichte van het bestuur bezit. Op basis van dit resultaat heb ik
aan de hand van een historische casus geverifieerd of de theoretische mogelijkheid in de
praktijk leidt tot een ambtelijk topkader dat zich bezighoudt met politieke besluitvorming.
De keus is gevallen op een plan waarbij althans op het eerste gezicht alle voortekenen
aanwezig waren dat hier sprake was van inmenging door het ambtelijk topkader, namelijk
het Plan 2000+. Gezien de heftige reacties uit de samenleving op de gekozen casus was
het evident dat in mijn onderzoek ook aandacht moest worden besteed aan de relatie
tussen overheid en de publieke opinie. Daarbij heb ik enerzijds aandacht besteed aan de
rol van de media (agendasetting en framing) en anderzijds aan de rol van die partijen die
het forum van de media hebben gebruikt zich over deze planvorming uit te spreken.
Belangrijk daarbij is het in het achterhoofd houden dat het tevreden te stellen van het
publiek voor een gekozen bestuurder zwaarder weegt dan voor een dienend ambtenaar.
Naar aanleiding van de conclusies uit dit theoretisch kader heb ik twee vragen gesteld.
Ten eerste in hoeverre we aan de hand van de casus 2000+ kunnen concluderen of, op
basis van het model van Weber, de ambtelijke commissie als een vierde macht heeft
geopereerd. Ten tweede in hoeverre de publieke opinie een rol heeft gespeeld in het
oordeel of de ambtelijke top zich heeft gedragen als bestuurders en daarmee de politieke
besluitvorming heeft beïnvloed.
Om de rol die zowel het ambtelijk topkader als de betrokken bestuurders en de
publieke opinie heeft gespeeld te kunnen duiden is de context waarbinnen het Plan 2000+
werd gepresenteerd nader in kaart gebracht. Daaruit is gebleken dat Nederland na de
oorlog te maken had met een groeiende professionalisering van het ambtelijk apparaat in
het algemeen, deze constatering bleek in het bijzonder van toepassing op het ambtelijk
apparaat in Rotterdam. In Rotterdam was het ambtelijk topkader gedurende de
wederopbouwperiode uitgegroeid tot een autonome factor die, gedreven door de wens het
herstelwerk zo goed en snel mogelijk uit te voeren haar opdrachtgever, de gemeenteraad
en het college van B&W, enigszins uit het oog aan het verliezen was. Zeker voor de drie
grootste diensten, het gemeentelijk havenbedrijf en de diensten gemeentewerken en
stadsontwikkeling, gold dat zij enorme vrijheden hadden verworven door het werk dat zij
in de wederopbouw verzet hadden. Deze positie werd nog eens bevestigd door de lokale,
nationale en internationale media. Directeur Posthuma van het Havenbedrijf zou begin
71