finalVersion - Erasmus Universiteit Rotterdam

2.5 Operationalisering
Het werk van Max Weber heeft grote invloed gehad op de discussie over de positie van
de ambtenaar en de betekenis van een bureaucratie in een maatschappij waarin de
overheid steeds meer taken toebedeeld heeft gekregen waarmee het in toenemende mate
het publieke domein is gaan beheersen. Hij concludeerde dat het wenselijk zou zijn een
scheiding aan te brengen tussen de gekozen politici en de aangestelde ambtenaren. Deze
ambtenaren zouden gaan over de uitvoering van het werk dat door de overheid moest
worden uitgevoerd en zouden geen eigen invloed mogen hebben. Om zorg te dragen voor
een eerlijke uitvoering van deze werkzaamheden, ontwikkelde Weber het bureaucratisch
model dat gericht was op een formeel verantwoordingsproces. Dit beeld waarbij de macht
van ambtenaren via een bureaucratisch-hiërarchisch systeem wordt gereguleerd, wordt
nog altijd als uitgangspunt genomen.
Het gevolg hiervan is dat empirisch onderzoek naar het functioneren van de
overheid voornamelijk gericht is op het toetsen van Webers uitgangspunten. Hoewel het
besef er inmiddels is dat het ambtelijk apparaat over meer dan alleen de uitvoering gaat,
lijken onderzoekers nog steeds op zoek naar de verwezenlijking van dit ideaalbeeld
binnen het huidige stelsel. Onderzoek is dan ook gericht op het vergaren van data (o.a.
Van Braam en Van der Meer en Roborgh) of het vinden van oplossingen (o.a. Van
Enthoven en Peters). Slechts weinigen willen daarbij naar een daadwerkelijk nieuwe
indeling van het overheidsbestel zoals René Crince le Roy heeft voorgesteld.
De invloed van de maatschappelijke discussie op het functioneren van de overheid
vormt de link tussen de vierde macht en de publieke opinie. Immers, onder invloed van
de theorievorming op het gebied van publieke opinie en agendasetting door de media zou
via het bestuur het ambtelijk topkader beïnvloed moeten worden. Bij historisch
onderzoek is het van belang al deze aspecten met elkaar in verband te brengen aangezien
alleen dan een verantwoord beeld kan worden gepresenteerd. Onderzoek naar plannen die
in het verleden door een overheid zijn gepresenteerd kunnen niet anders dan ingaan op de
rol die ook het ambtelijk apparaat heeft gespeeld door de al dan niet gewenste invloed die
het uitoefent. Daarbij moet de invloed van de publieke opinie betrokken worden
aangezien daar het oordeel over het werk van de overheid geveld wordt. Het tegelijkertijd
onderzoeken van zowel de invloed van de publieke opinie op de politieke besluitvorming
als de invloed van het ambtelijk topkader op de besluitvorming is het resultaat. Bestuur,
Publieke Opinie en de Vierde Macht vormen dan ook de scharnierpunten van mijn
onderzoek. Kortom, er bestaat een onlosmakelijke verbintenis tussen theorievorming met
15