Hbo'ers in de voorschool Een eerste verkenning - Sardes

Hbo’ers in de voorschool, Sardes 2012
2. Hbo’ers in de voorschool in Europees perspectief
De zoektocht in Nederland naar kwaliteitsverbetering van de voorschool is verre van uniek.
Daarom is het leerzaam om te kijken naar de ons omringende landen maar ook naar andere
OECD-landen en de ervaringen en kennis die zij op dit terrein hebben opgedaan. In dit
hoofdstuk wordt eerst kort beschreven hoe de kwaliteit van early childhood education and
care (ECEC) 7 steeds meer aandacht heeft gekregen in EU- en OECD-verband. Vervolgens
wordt ingegaan op de twee kinderopvangsystemen die in Europa grofweg kunnen worden
onderscheiden met de verschillen in personele invulling die daarbij horen. Daarna wordt
aandacht besteed aan de verschillende wegen die leiden tot verhoging van het
opleidingsniveau in ECEC. In 2.4 komen overige werkomstandigheden ter sprake. In 2.5
wordt ingegaan op professionalisering van de organisatie en van het systeem. In de laatste
paragraaf worden uit het voorgaande leerpunten getrokken voor de Nederlandse situatie.
2.1 De kwaliteit van ECEC als Europees speerpunt
Early childhood education and care is sinds het begin van de jaren negentig een terugkerend
punt op de beleidsagenda van de Europese Unie. Aanvankelijk werd ECEC nog vooral
beschouwd als een instrument om de arbeidsmarktparticipatie te verhogen en de
emancipatie van de vrouw te bevorderen. In dat licht werden in 2002 door de Europese Raad
de Barcelona-doelstellingen opgesteld, waarin afspraken werden gemaakt over de
beschikbaarheid van kinderopvangfaciliteiten in de lidstaten. Echter, in de loop der jaren is
de focus op ECEC verbreed. Het werd duidelijk dat het creëren van meer opvangplekken niet
genoeg was. De nadruk kwam, mede onder invloed van de publicatie van de Heckman curve 8
in 2006, te liggen op de functie die (goede) kinderopvang heeft bij het vergroten van de
toekomstkansen van kinderen in het algemeen en van kinderen in een achterstandspositie in
het bijzonder. Faciliteiten moesten daarom van hoge kwaliteit zijn en moesten ook - of juist -
toegankelijk zijn voor kansarme kinderen (Pokorny, 2011).
De lijn van een ruime beschikbaarheid en grote toegankelijkheid van ECEC-voorzieningen in
combinatie met een hoge kwaliteit wordt doorgetrokken in de strategie die de Europese
Commissie heeft geformuleerd om tot aan 2020 een slimme, duurzame en inclusieve
economische groei te realiseren (European Commission, 2010). In deze strategie vormt
ECEC zowel vanuit economisch als educatief en sociaal perspectief een belangrijk instrument
(CoRe Final Report, 2012). De nadruk die daarbij wordt gelegd op kwaliteit is in
overeenstemming met de bevindingen van onder meer de OECD, die stelt: 'ECEC can bring a
wide range of benefits - for children, parents and the society at large. But the magnitude of
the benefits is conditional on quality' (Starting Strong III, 2012). Als sleutel tot deze kwaliteit
worden de competenties van het personeel genoemd (Commission Communication, 2011).
Deze competenties hangen op hun beurt samen met kwalificaties, startopleiding,
professionele ontwikkeling en werkomstandigheden. Over het algemeen blijken hoger
opgeleide medewerkers beter in staat om een hoogkwalitatieve pedagogische omgeving voor
kinderen te creëren, met stabiele, sensitieve en stimulerende interacties. Betere
arbeidsvoorwaarden verhogen de arbeidstevredenheid van medewerkers en dragen ertoe bij
dat ECEC-voorzieningen hoger opgeleid personeel kunnen aantrekken en behouden. Te
7 ECEC wordt door de OECD gedefinieerd als 'alle regelingen die onderwijs en opvang bieden aan
kinderen vanaf de geboorte totdat zij schoolplichtig zijn, onafhankelijk van de setting' (2001).
8 Heckman (2006) toonde aan dat met name kinderen uit een sociaal-economische achterstandssituatie
in hun latere leven economisch gezien profiteren van deelname aan ECEC.
9