Eigentijds rapport - Faculteit Geowetenschappen - Universiteit Utrecht

Bij de bepaling van de
Rivieras
puntendichtheid viel op dat tijdens (tevens vaarrichting multibeammeetschip)
de middagmeting van 19 januari
Duinkam
2004 de multibeamscans niet
loodrecht op de vaarrichting verricht
zijn, maar onder een hoek van 15
graden (fig. 6). Dit had geen
invloed op de kwaliteit van de
bodempeilingen in het midden van
een multibeamscan, maar wel op de
kwaliteit van de metingen aan de
rand van een scan. Daar werden de
duinen namelijk scheef afgetast
door de multibeamapparatuur,
zodat er veel meer meetpunten
terechtkwamen op de ene zijde van
de duin dan op de andere zijde,
hetgeen naar later bleek de
migratieberekening sterk bemoeilijkte
(zie ook figuur 15).
2004 ’s middags.
Figuur 6 De richting van de multibeamscans op 19 januari
Bij de data-inspectie is niet
alleen de puntendichtheid van de
metingen bepaald, maar er is ook onderzocht of de meetraaien daadwerkelijk daar gevaren zijn
waar de bestandsnaam aangeeft. Dit was van belang omdat bij de berekening van de duinmigratie
bij voorkeur twee multibeambestanden gebruikt moeten worden die (enige tijd na elkaar) precies
op dezelfde plek gevaren zijn. Als de bestandsnaam suggereert dat de metingen op dezelfde plek
verricht zijn, terwijl dat niet zo is, kunnen fouten onstaan in de berekening van de
duinkarakteristieken. De exacte ligging van de multibeammeetraaien is bepaald door de
multibeambestanden te interpoleren met inverse-afstand interpolatie en een celgrootte van 1x1
meter en de daaruit resulterende kaarten te bestuderen. Er bleek inderdaad dat de meetraaien ’s
middags zelden op exact dezelfde positie als ’s ochtends gevaren zijn. Vooral op 6 november 2002
was er een sterke afwijking.
Verder bleek dat op 14 en 20 november 2002 de linker- en de rechterrivierhelft verwisseld zijn,
waardoor de werkelijke ligging van de meetraaien tot 84 meter verschilde van de opgegeven
ligging. Voor de andere meetdagen bedroeg het verschil tussen de opgegeven en werkelijke ligging
maximaal 45 meter. Bij de metingen van 2002 bleek ook dat de multibeamapparatuur vaak niet
uitgezet is tijdens het draaien van het schip om aan een nieuwe raai te beginnen. Er zijn dus
plaatsen waar dwars op de rivieras gemeten is. Om te voorkomen dat dit fouten zou opleveren in
de bepaling van de duinkarakteristieken zijn deze gebieden uit de multibeambestanden verwijderd.
3.1.5 Inspectie van duinvoorkomens
Alvorens de afmetingen van de duinen bepaald konden worden uit de multibeamgegevens, moest
eerst een grove indicatie verkregen worden van de duinvoorkomens op de IJsselkop. Dit is gebeurd
door de bodemliggingskaarten van de afzonderlijke multibeamraaien aan elkaar te plakken tot
kaarten met gebiedsdekkende bodemhoogte-informatie. Op deze kaarten werd de aanwezigheid
van duinen echter overschaduwd door verschillen in bodemhoogte tussen binnen- en buitenbocht.
Om deze bochteffecten te verwijderen is eerst voor elke meetdag een gemiddelde bodemligging
berekend door een lopend-gemiddelde operatie toe te passen met een ‘window’ van 2 meter breed
en 15 meter lang (fig. 1). Vervolgens zijn de kaarten van de gemiddelde bodemligging afgetrokken
van de kaarten met de werkelijke bodemligging. Op de resulterende kaarten, waarvan er één is
weergegeven in figuur 7, zijn duidelijk duinvoorkomens zichtbaar in alle drie de riviertakken. Alleen
in het begin van de IJssel was de bodem nagenoeg vlak. De duinen waren over het algemeen klein,
met een gemiddelde hoogte van 18 centimeter en een gemiddelde lengte van 6 meter, hoewel
lokaal beduidend grotere waarden voorkwamen.
In alle drie de takken stonden de duinkammen vrijwel loodrecht op de rivieras, hetgeen
betekent dat het sedimenttransport voornamelijk in stroomafwaartse richting plaatsvond. De
duinen kwamen niet voor over de gehele breedte van de rivier: er was sprake van een duidelijk
begrensde duinenstrook in het midden van de rivier. De breedte van de duinenstrook verschilde in
de tijd en in stroomafwaartse richting. De gemiddelde breedte bedroeg circa 80 % van de afstand
tussen de kribkoppen.
6