1 - VU-DARE Home

2
een «Anglicaansche Kerk», wel Gereformeerd in de leer,
maar om haar t^piscopaalschen vorm en culte niet wortelend
in het hart des volks.
Eerst in de 17'''= eeuw en verbonden aan de namen van
Puritein en Dissenter, Presbyteriaan en Independent, openbaarden
zich bij de ware teelt der Reformatie de potenzen
van het kerkhervormend, volkenkerstenend, statenbouwend
beginsel.
En toen dat beginsel door het wederopbloeiend Catholicisme
onder de STUARTS en LAUD in gedrang kwam,
stelden zich CROMWELL en WILLEM III VAN ORANJE aan de
spits dier volksbewegingen, waardoor de Reformatie haar
groote triomfen vierde. Hiermede werd de reformatorische
periode afgesloten >) en een nieuw tijdvak begonnen.
Tusschen de emancipatie van de geloovigen door Engelands
«glorious Revolution» in 1689, en de vrijmaking
van de ongeloovigen door de Fransche Revolutie in 1789,
\ ligt de 18''« eeuw als transitie-periode, lauw, onaandoen-
; lijk en toch interessant.
Twee groote machten, die zich als Deïsine en Revivalisme
aandienen, niet in bond maar in strijd met elkander,
beheerschen haar. Het Humanisme en de Mystiek, in de
16''« eeuw in Europa en in de IT^" in Engeland tot ééne
essentiëele Reformatie concentrisch vereenigd, zijn nu de
twee polen, tusschen welke het leven zich rusteloos heen
en weer beweegt.
Om nu het Engelsch Revivalisme, dat zoo specifiek
1) WEINGAHTEN, a. w., p. 432: OI.IVF.R CnoMWEi.i. eist und WII.IIF.I.M Illluibeii
(leii proU'stantisclien (Character Eiigclands. ... für immer festgostelt uiitl os zii
einer ürossmaclit des Pi-olestaiitismiis eiiioben. IM'SI da war der Gang der lïeformaliou
dllreli tlie Liiiider Europas vollendel, das Pielbrnialions/eilaltt'r al)ft'eschlossen.