1 - VU-DARE Home

13
tol de toen in zwang zijnde studie der klassieken dan tot
het herderlijke werk aangetrokken, i) VOLTAIRE, de scherpzinnige
opmerker, verklaarde dan ook, dat men er in
Engeland enkel het minimum godsdienst op nahield, noodig
om de ééne politieke parlij van de andere te onderkennen.
-)
Ten besluite moet nog worden aangestipt, dat de Universiteiten
tol obscuriteit vervallen waren, dat Zondagsheiliging
(uilgenomen onder de Dissenters) algemeen door
de meest barbaarsche volksvermaken werd vervangen en
dat als men nog ter kerke ging, het meestal was voor
18'i''-eeuwsche plichtplegingen, of om te lachen, te lluisteren
of te slapen, gelijk het bekende opstel in ADDISONS
Spectator ons dal voor den geest roept. Het theater, Engelands
tempel, werd hel uilgangspunl van ongelooflijke
immoraliteit onder hel volk. «England was corrupt to the
core», roept ABBEY uil. '•'')
Tegenover zooveel verval en ontaarding is het noodzakelijk
nog op een, ook voor ons onderwerp, zeer interessant
verschijnsel te wijzen. Ik bedoel het Vereenigingswezen,
^) dat ons een kern van geestelijk leven in de
Staatskerk openbaart. Hel eerst komen aan de orde de
verschillende religieuze Vereenigingen, door de geestelijken
HoRNECK en SMITHIES onder auspiciën van bisschop HOP­
KINS gedurende eene algemeene opwekking (1667) geslicht.
1) '^Observations on the Stale of the Dissenting Interest^, Londen, 1731. (Bij
TvEiiMAN, I.ife nnd Times of John Wesley, I, p. CA).
2) MONTESQUIEU ging verder: Si quclqu'iin parle de religion, tout Ie monde
se met a rire. Op eene andere plaats: .Ie passé en France pour avoir pen de
religion; en Angleterre, pour en avoir trop (Cii. DE RKMUSAT, ./o/m Wesley el le
.Methodisme in de Ilevue des deii.v ilondes, .Ian. 1870, p. 361).
3) Bij GnEGOiiY, a. w., p. 13.
4) Voor deze Soeielies zie men: LECKY, a. W., p. 545 v.; BOGUE and BENNETT,
a. w., II, p. 321—326, eii Dr. WHITKHEAD, Life of John Wesley, I, p. 448.