inventarisatierapport tink om e tsjerken - Provincie Fryslân

Op enkele hoogstnoodzakelijke grotere restauraties na, gaat het in Fryslân om een restauratieachterstand
bij 150 kerken voor een totaalbedrag van € ,5 miljoen over een periode van 6
jaar die vooral (8%) te vinden is bij een grote groep van relatief kleine kerken. De restauratieachterstand
zit voor een deel (8%) in een relatief kleine probleemgroep van grotere en
hooggewaardeerde kerken die een grote restauratie nodig hebben, en voor het grootste deel
(6%) in een grote groep van 18 kleinere en gemiddeld gewaardeerde kerken die een
normale restauratie nodig hebben. Slechts eenvijfde deel van de restauratie-achterstand komt
voor bij kerken die binnen afzienbare termijn vrij zullen komen.
Hoeveel kerken komen er de komende jaren vrij, en wat is daar de (her)gebruikspotentie
van?
Van de kerkgebouwen die nu in gebruik zijn, zullen tussen de 7 en 117 kerken
hoogstwaarschijnlijk over 10 jaar niet meer in gebruik zijn voor kerkdiensten. Een kwart van
de kerkgemeenschappen die deze kerken nu nog gebruiken en instandhouden, heeft minder
dan honderd kerkleden. In 15% van de kerkgebouwen is de frequentie van kerkdiensten
slechts één keer per maand. Bijna de helft van de kerkgemeenschappen zegt het financieel
gezien met hun kerkgebouw niet langer dan 10 jaar vol te kunnen houden. Hoewel de helft
van de onderzochte kerkgebouwen structurele inkomsten uit rente en pacht heeft, zeggen 85
dat de inkomsten niet langer dan 5 jaar toereikend zijn voor de instandhouding van het
kerkgebouw. Van de kerken die binnen 10 jaar hun functie zullen verliezen, heeft een kwart
een lage architectonische waarde. Er is een probleemgroep van 5 kerken waarvan
aangegeven is dat de kans klein is in dat hun kerkgebouw over 10 jaar nog in gebruik is voor
de eredienst én dat de inkomsten voor niet meer dan 5 jaar toereikend zijn voor de
instandhouding van het gebouw. Als die termijn verlengd wordt tot 10 jaar, gaat het om 6
kerkgebouwen.
HOOFDSTUK 8 Conclusies
In het kader van het maatschappelijk draagvlak, leek het voor de hand te liggen dat als een
kerk vrijkomt deze kan worden herbestemd voor een andere openbare functie op sociaalcultureel
vlak, zoals dorpshuis of multifunctioneel centrum. Van de (‘risico’)groep van
eigenaren die denken dat de kans klein is dat hun gebouw over 10 jaar nog in gebruik is voor
de eredienst, zou voor 16 kerken in Fryslân een herbestemming tot dorpshuis een optie zijn.
Gezien de andere ‘restricties’ die er nog bij deze 16 kerken spelen (geringe bestuurskracht,
klein bestuurlijk-organisatorisch potentieel, grote cultuurhistorische waarde, relatief grote
restauratie-achterstand), kan wellicht in 8 kerken in Fryslân een dorpshuis gerealiseerd
worden. Hoewel er natuurlijk afstemming en samenwerking mogelijk is tussen kerk en
dorpshuis, lijkt het structureel herbestemmen van vrijkomende kerken tot dorpshuis geen
reële optie. Nevengebruik van kerkgebouwen vindt steeds meer plaats (crèches, zalenverhuur),
maar het is niet waarschijnlijk dat hiermee een substantieel deel van de instandhoudingkosten
opgebracht zal kunnen worden. Voor de (met name niet-monumentale) kerkgebouwen die te
koop komen te staan, moet afgewacht worden of zich iets of iemand aandient die er een
passende functie voor weet te bedenken.
In het licht van het gebruikspotentieel (wat kunnen we met de vrijkomende kerken?) blijken
de aanwezigheid van een kerkhof en een waardevol interieur belemmerende factoren te zijn.
Van de kerken die mogelijk vrijkomen, heeft bijna de helft een kerkhof rondom (waarvan
meer dan 90% nog in gebruik is als begraafplaats) en meer dan de helft een interieur dat als
belangwekkend en van cultuurhistorische waarde wordt gezien. Er zijn maar enkele gevallen
waar de (her)gebruikspotentie hoog is en de (continuïteit van) bestuurlijk-organisatorische
potentie ook. Bij de mogelijk vrijkomende kerken ligt de restauratieachterstand relatief gezien
hoger, mede door de aanwezigheid van een waardevol interieur en zelfs door de
aanwezigheid van een kerkhof.
68