Leren navigeren deelrapport 1 - Gemeenteraad Almere

Van gegevens naar indicatoren
Prestatie-indicatoren in Almere
Door dr. P.C.M. Huigsloot
Dit paper is op verzoek van de Rekenkamer van
de gemeente Almere opgesteld. De Rekenkamer
onderzoekt de mogelijkheden om per programmaparagraaf
in het collegewerkplan redelijke en
hanteerbare indicatoren te ontwikkelen die een
maatstaf geven voor de doelmatigheid en doeltreffendheid
van het gevoerde beleid.
In dit paper wordt een visie op deze mogelijkheden
geschetst, meer algemeen en toegepast op het
programmaonderdeel ‘sociaal en krachtige
samenleving’.
Ruim 400 systemen van prestatiemeting en
indicatoren: uniformiteit of maatwerk
Er zijn ruim vier honderd gemeenten. Hoogstwaarschijnlijk
hebben al die gemeenten
prestatiemeting voor de onderhavige collegeperiode
hoog in het vaandel staan. Ruim vierhonderd keer
worden systemen van prestatiemeting met de
bijbehorende indicatoren aangekondigd, besproken,
vastgesteld, geëvalueerd enz. Is het niet veel
effectiever en efficiënter om de indicatoren van je
buurgemeente te lenen of om gebruik te maken
van producten die door de VNG worden aangereikt
(www.watdoet-jegemeente.nl)
Waarom geen uniformiteit (voetangels en
klemmen)
Er zijn vier redenen waarom de ambitie van
prestatiemeting en het gebruik van indicatoren
daarbij nog niet heeft geleid tot een soort uniforme
thermometer, waarop de prestaties van gemeenten
kunnen worden afgelezen.
1. Prestaties en indicatoren zijn tijd- en
plaatsgebonden
Over vier jaar zijn er weer heel andere prestaties
die moeten worden gemeten. In Almere is er
sprake van andere plaatsgebonden omstandigheden
(groei; van groei naar ‘going concern’). Ook
de omstandigheden waaronder prestaties moeten
worden gerealiseerd verschillen tussen gemeenten,
bijvoorbeeld in relatie tot kenmerken van sociale,
fysieke en regionale structuur.
2. Prestaties en indicatoren zijn (als het goed
is) politiek bepaald
Daarmee liggen de prestaties en indicatoren per
beleidsveld niet eenduidig vast en worden dezelfde
indicatoren uiteenlopend gewaardeerd, gegeven
de uiteenlopende politieke voorkeuren van in
de gemeenteraad vertegenwoordigde politieke
partijen. Ook de betekenis die aan indicatoren kan
worden toegekend varieert: inzicht en afrekenen
zijn twee uitersten van een hele range aan toepassingsmogelijkheden.
3. Prestaties en indicatoren zijn veelal
moeilijk te definiëren en te meten
Dit geldt vooral voor effectmetingen 1 , vanwege
moeilijk vaststelbare en meetbare objectieve
gevolgen en de subjectieve waardering daarvan.
4. Vaak is de causaliteit achter bereikte
prestaties moeilijk aan te geven
Hierdoor is de bijdrage van de gemeente aan het
bereikte resultaat niet eenduidig vaststelbaar of
afrekenbaar in relatie tot afspraken en ingezette
middelen. Bij succesverhalen is dat vervelend, bij
tegenvallende prestaties komt dat in het algemeen
goed uit.
Toch maar doen
Bovenstaande voetangels en klemmen leiden
geenszins tot een pleidooi om maar met prestatiemeting
te stoppen. Zolang beleid bepaald, gevolgd,
beoordeeld en geëvalueerd moet worden blijft
prestatiemeting nodig.
De vier punten geven echter wel de condities aan
waarbinnen prestatiemeting en indicatoren vorm
dienen te krijgen:
• realiseer je dat ze veelal tijd- en plaatsgebonden
zijn. Dat is overigens ook de basis voor
de meerwaarde van zelf door gemeenten
ontwikkelde indicatoren 2 ;
• geef ze een helder omschreven, afgewogen plaats
in het politieke proces van College en raad;
• overschat daarbij de mogelijkheden niet, bewaak
de realiteitswaarde en maak ze niet te simpel
(in die zin dat ze de lading niet dekken) en blijf
aandacht houden voor het verhaal achter de
(ontwikkeling van de) indicatoren;
Hoofdstuk 2
Het doel moet je met een mix van maatregelen
realiseren. Als je echter op al deze maatregelen
indicatoren zet weet je nog niet wat het resultaat
is. Bekijk het globaler.
1. Om deze reden
wordt vaak teruggevallen
op input,
throughput of outputindicatoren.
2. Deze constatering
laat onverlet dat voor
een aantal algemene,
meer beheersmatige
beleidsdoelen indicatoren
over een langere
periode relevant kunnen
zijn, zoals bijvoorbeeld
de kwaliteit van
de openbare ruimte.
Leren navigeren