Leren navigeren deelrapport 1 - Gemeenteraad Almere

waarop een ander een indicator gebruikt te volgen
of niet. Formuleringen als zou een gemeente of een
raad “nog niet toe zijn” aan werken met indicatoren
zijn daarom ook betekenisloos. Deze miskennen de
politieke logica.
Er is geen rangorde in de voorwaarden aan te geven
die weerspiegelt hoe belangrijk een voorwaarde is ten
opzichte van andere voorwaarden. Dat is situationeel:
in het ene geval speelt de ene voorwaarde een grotere
rol, in het andere geval een andere.
De voorwaarden en de Almeerse situatie
In dit stadium van het project ligt het accent op
het “meta” niveau: wat zijn indicatoren en waaraan
moeten deze voldoen De vraag “welke indicatoren
kunnen we gebruiken” komt in de vervolgfase aan
de orde. Een manier om gevoel te krijgen voor de
eerder geformuleerde voorwaarden zou kunnen
zijn deze toe te passen op het werkplan van het
college en dan aan te geven in hoeverre aan de
voorwaarden wordt voldaan.
Toegespitst op het hoofdstuk over leren en
werken zien we dan onder meer het volgende.
Het programma kent 10 doelstellingen. De
relatie ertussen is niet steeds helder: bijvoorbeeld
de vrijetijdssector (2.2) wordt tevens onder
2.1 genoemd als een van de kansrijke sectoren.
Betekent dit een hiërarchie in doelstellingen Of
tellen de 500 extra arbeidsplaatsen (indicator
2.2) ook weer mee bij de 1500 extra arbeidsplaatsen
van de indicator voor 2.1 De indicator
voor 2.5 is identiek aan het “magiedoel” – door
de zeer concrete formulering van dat doel is de
indicator overbodig. Onder het doel: “bestaande
bedrijvigheid beter benutten door minder regels,
meer service en accountmanagement” staan zes
indicatoren – daarmee kunnen uiteenlopende
facetten van dat doel worden afgedekt (vergelijk
voorwaarde 12). Wat daarbij wel opvalt is dat
“meer service” kennelijk wordt geïnterpreteerd
als regelmatig bezoeken – zie de vierde indicator.
Het is niet direct duidelijk of bedrijven op dat
soort bezoeken zitten te wachten en het daarmee
als “meer service” zullen interpreteren. Sommige
indicatoren bieden verder een vergelijkingskader
(“nu (2006) 1200 studenten, in 2010 meer dan
4000” (2.7)), andere indicatoren niet (“reductie
van het aantal bedrijven dat vertrekt”(2.3)). Wat
bij geen van de doelen is aangegeven is de invloed
die de gemeente er op kan hebben. Heeft de
gemeente bijvoorbeeld invloed op schooluitval, of
beter, op welke oorzaken van schooluitval kan de
gemeente invloed uitoefenen Op welke oorzaken
van de groei en krimp van het bedrijfsleven heeft
de gemeente invloed 6 Deze exercitie leidt tot
kanttekeningen, opmerkingen en suggesties die
deels aansluiten op wat er eerder in de raad over is
gezegd en wat destijds de aanleiding vormde voor
de raad om de rekenkamer te verzoeken hier nader
naar te kijken.
Op het politieke niveau gaat het om het duidelijk
maken van verschillen, op het bestuurlijke niveau
vooral om oplossingen zoeken en bij de ambtelijke
organisatie gaat het om het uitvoeren.
Echter, de politiek-bestuurlijke voorwaarden hebben
een belangrijke gedragscomponent in zich. Wellicht
de belangrijkste is de erkenning dat indicatoren niet
goed of fout zijn en evenmin goed of fout kunnen
worden gehanteerd. Raadsleden kunnen vanuit hun
politieke visie uiteenlopende indicatoren hanteren
of willen hanteren en deze ook weer verschillend
gebruiken. De vraag in hoeverre het gebruik van de
indicatoren overeenkomt met de politiek-bestuurlijke
voorwaarden is niet te beantwoorden aan de hand
van het collegewerkplan of de begroting. Dat is alleen
zichtbaar in de praktijk en wellicht af te leiden uit
bijvoorbeeld verslagen van vergaderingen, afhankelijk
van aard en beschikbaarheid ervan.
Het gebruik is aanmerkelijk belangrijker dan
de indicatoren zelf. Afspraken over dat gebruik
hebben alleen zin voor zover ze de politieke
logica volgen en dus aan de politiek-bestuurlijke
voorwaarden voldoen. Het zijn spelregels die
de sturings- en beheersingsmogelijkheden van
indicatoren relativeren. Ook relativeren ze de
noodzaak om overal indicatoren voor op te stellen:
hoe politiek geladener het onderwerp, des te
zinlozer zijn pogingen indicatoren op te stellen.
Afsluitend
Indicatoren bieden geen zekerheid of waarheid. Ze
kunnen wel de politieke, bestuurlijke en ambtelijke
processen ondersteunen. De hier uitgewerkte
invalshoek biedt naast relativering mogelijkheden
indicatoren in een politieke context te formuleren
en te benutten.
6. Zie bijvoorbeeld de
programmabegroting
van de provincie
Groningen waarin die
beïnvloedbaarheid
steeds expliciet wordt
aangegeven.
Leren navigeren 29