Leren navigeren deelrapport 1 - Gemeenteraad Almere

Interviewverslag prof.dr. H. Aardema
Bijlage 2
Aanwezig:
De heren V.C. van der Velde (voorzitter Rekenkamer) en J. Eshuis (secretaris)
Deskundige: de heer prof dr. H. Aardema, BMC
Leden van de Rekenkamer: de dames K.G. van Rijn en E.T.M. Müller-Klijn
De voorzitter opent de bijeenkomst.
De Rekenkamer: kunt u de notitie in het kort toelichten.
Aardema: de notitie is geformuleerd in de vorm van vier aanbevelingen aan de gemeenteraad.
Ten eerste: onderbouw uw voortgaande dialoog. Hier wordt geanalyseerd waarom we allemaal zo druk
zijn met prestatieindicatoren en waarom dat zo’n moeizaam verhaal is; een situatie die niet uniek is voor
Almere.
Twintig jaar lang is te sterk gedacht dat alle heil kan voortvloeien uit meten, registreren en vastleggen.
Harde factoren en politiek bestuurlijke factoren hoeven niet altijd lineair causaal zijn. Een nul- en een
eindmeting lukt niet altijd, daar is de politiek te ingewikkeld voor.
U moet meer mixen. Je moet de dialoog zoeken tussen de technische deskundigen en de politici die de
inhoudelijke keuzes maken.
De gemeenteraad heeft de opdracht gegeven aan de rekenkamer om iets uit te zoeken met behulp van de
wetenschap. Dan zullen er geweldige indicatoren uitkomen, is de verwachting; dat is te gemakkelijk. Zoek
de dialoog. Zoek tussen de wisselwerking van politieke keuzes, het politieke spel en de aanlevering van
deugdelijk materiaal door deskundigen.
Twee: ontmasker de perverse effecten.
Het college houdt zich op de vlakte, dat zie ik in het collegeprogramma. Het houdt zich op de vlakte
omdat het dan later ook geen verantwoording hoeft af te leggen. Dat is pervers omdat je in een dialoog
geen schimmige spelletjes hoeft te spelen.
Vervolgens zet de raad zwaar aan: zorg voor prestatieindicatoren. Het college doet vervolgens heel erg
haar best, er rollen over de hele linie indicatoren uit maar je vraagt je af, zijn die wel werkbaar, waarop zijn
ze gebaseerd...
De Rekenkamer: u zegt dat de perverse effecten het imago van de overheid geen goed doen. Hoe kun je
dat oplossen
Aardema: dan ga ik terug naar de eerste aanbeveling. Blauwdrukplanning bij de overheid werkt niet,
dat wordt bijvoorbeeld geconstateerd in het beroemde rapport ‘Planning als onderneming’. Dat is niet
doorgedrongen tot de verbeterindustrie van het new public management. Met die kennis moet je je
voordeel doen. Je moet letten op politieke, specifieke en eigen factoren. Er moet ook durf zijn en de
wil het voortouw te nemen. Door de planningsaanpak van de laatste twintig, dertig jaar is men gewend
geraakt vanuit een eigen hokje anderen te bejegenen, opdrachten te geven en vervolgens achterover te
leunen. Er is sprake van een verharding en divergentie van verhoudingen.
Hier doorheen breken kan de raad door zelf het voortouw te nemen, ook bij indicatoren, door in een
dialoog en met deskundigen scherpte te zoeken. Het werkt niet door vanaf afstand een opdracht geven.
De Rekenkamer: maakt deze dialoog de politiek voor de burger aantrekkelijker
Aardema: ja, juist. Door op afstand, op papier en met cijfertjes te werken maakt de politiek zich schimmiger.
De Rekenkamer: welke rol moet de rekenkamer vervullen
44 Tussenrapportage aan de gemeenteraad