Leren navigeren deelrapport 1 - Gemeenteraad Almere

Hoofdstuk 6
3 Bruikbaarheid van indicatoren
Overschat de mogelijkheden niet, bewaak de realiteitswaarde en maak indicatoren niet te simpel (in
die zin dat ze de lading niet dekken) en blijf aandacht houden voor het verhaal achter de (ontwikkeling
van de) indicatoren. (Huigsloot)
Indicatoren zijn bij wijze van houvast wel nuttig en nodig, maar alleen in de mate waarin u elkaar er
aan wilt kunnen houden, meer als bevestiging van uw voortgaande samenwerking dan als ‘stok om
mee te slaan’. (Aardema)
Met behulp van prestatiemanagement worden prestatie-indicatoren ontwikkeld ten behoeve van
zelfsturing. Hieruit wordt een aparte set kritische succesfactoren en prestatie-indicatoren afgeleid
(samengevat). Deze set bevat die indicatoren die het voor de Raad inzichtelijk maken hoe de
gemeente presteert op de voor haar kritieke gebieden. (De Waal)
Indicatoren kunnen de politieke bestuurlijke en ambtelijke processen ondersteunen. Het gebruik is
aanmerkelijk belangrijker dan de indicatoren zelf. (Van Dam))
inhoud van maatschappelijke problemen te laten
gaan. Minder indicatoren, beter toegankelijke
informatie en politieke kernpunten benoemen,
kunnen daarbij volgens Aardema helpen.
‘Toch maar doen’ of ‘Toch maar doen!’ dat is de
vraag die boven deze eerste onderzoeksfase hangt. De
Rekenkamer noemde in hoofdstuk 1 drie doelstellingen
en legt deze naast de ontvangen papers:
1. Indicatoren moeten een bijdrage leveren
aan het verbeteren van de prestaties van de
organisatie
De Waal geeft een algemeen slagingspercentage
voor de invoering van
prestatiemanagement binnen organisaties van
ongeveer 50%, maar onduidelijk is of dit ook
voor overheidsorganisaties geldt. Aardema
lijkt in zijn paper niet erg enthousiast over
indicatoren, maar schetst in zijn boek
‘Control voor leiders’ ook succesverhalen
over monitoringsystemen en dashboardmodellen.
De conclusie van de Rekenkamer is
dat indicatoren een bijdrage kunnen leveren
aan verbetering van de prestaties van de
organisatie, maar dat de sleutelwoorden zijn:
‘niet zondermeer’, ‘randvoorwaarden’ en
‘cultuur en leiderschap’.
2. Indicatoren moeten een bijdrage leveren
aan de controle, de verantwoording en het
debat tussen raad en college over doelen,
maatregelen en middelen
In de beperkte mate waarin (vooral effect-)
indicatoren iets zeggen over het presteren
van de gemeente, ligt naar de mening van
de Rekenkamer toch wel een belangrijke
tekortkoming van indicatoren in de politiek/
bestuurlijke context. In de praktijk zullen het
toch vooral de proces- en output-indicatoren
zijn, waarmee de raad in enige mate kan volgen
of het college de gemaakte afspraken nakomt.
Proces- en output-indicatoren zijn ook nuttig
en belangrijk, maar waren niet de insteek van
het onderzoeksverzoek van de raad aan de
Rekenkamer.
3. Indicatoren moeten een bijdrage leveren
aan de publieke verantwoording van de
gemeente richting haar inwoners
Geen van de door de Rekenkamer geraadpleegde
deskundigen is hierover erg enthousiast.
Aardema en De Waal zijn het meest expliciet. Zij
wijzen op het ontstaan van ontwijkbewegingen
bij het ambtelijk en bestuurlijk management.
Aardema legt de nadruk vervolgens op negatieve
effecten voor het imago van de overheid en
het vertrouwen van de burger. De Waal legt
de nadruk op het achterblijven van de ontwikkeling
van zelfsturing, experimenteergedrag en
innovatie binnen de ambtelijke organisatie. Dit
sluit aan de constatering in Hoofdstuk 1 dat
indicatoren ambtelijk geaccepteerd en door het
college gedragen moeten zijn. De Rekenkamer
adviseert de raad om zich het volgende af te
vragen: Als het opstellen van indicatoren vanuit
de raad richting het college geen eenduidig
positieve bijdrage levert aan de publieke verantwoording,
is prestatiemeting dan wel een nuttig
instrument voor de raad
32 Tussenrapportage aan de gemeenteraad